Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы

Түзүлгөн күнү: 2024-06-14

Долбоор

Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын

айрым ченемдик укуктук актыларына өзгөртүүлөрдү киргизүү жөнүндө

Кыргыз Республикасынын «Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы жөнүндө» конституциялык Мыйзамынын 5, 9 жана 64-беренелерине ылайык, Кыргыз Республикасынын Улуттук банк Башкармасы токтом кылат:

1. Кыргыз Республикасынын Улуттук банк Башкармасынын төмөнкү токтомдоруна өзгөртүүлөр (кошо тиркелет) киргизилсин:

- 2003-жылдын 19-февралындагы № 4/2 «Кыргыз Республикасынын аймагында микрофинансылык уюмдарынын ишин жөнгө салуунун эрежелери жөнүндө»;

- 2009-жылдын 27-майындагы № 25/3 «Микрокредиттик компаниянын/микрокредиттик агенттиктин мезгил-мезгили менен берилүүчү регулятивдик отчету жөнүндө» жана «Микрофинансылык компаниянын мезгил-мезгили менен берилүүчү регулятивдик отчету жөнүндө» жоболорду бекитүү тууралуу»;

- 2009-жылдын 23-декабрындагы № 50/7 «Кредиттик союздардагы кредиттик тобокелдикти башкаруу боюнча минималдык талаптар жөнүндө» жобону бекитүү тууралуу»;

- 2013-жылдын 25-сентябрындагы № 35/14 «Аманаттарды (депозиттерди) тартпаган микрофинансылык уюмдарда кредиттик тобокелдикти тескөө боюнча минималдуу талаптар жөнүндө» жобону бекитүү тууралуу»;

- 2019-жылдын 14-августундагы № 2019-П-12/42-1-(НПА) «Террористтик иш-аракеттерди каржылоого жана кылмыш жолу менен алынган кирешелерди легалдаштырууга (изин жашырууга) каршы аракеттенүү максатында коммерциялык банктарда ички контролдукту уюштурууга карата минималдуу талаптар жөнүндө» жобону, «Кыргыз Республикасында нак чет өлкө валютасы менен алмашуу операцияларын жүргүзүү тартиби жөнүндө» жобону бекитүү жана Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын айрым ченемдик укуктук актыларына террористтик иш-аракетти каржылоого жана кылмыш жолу менен алынган кирешелерди легалдаштырууга (изин жашырууга) каршы аракеттенүү маселеси боюнча тиешелүү өзгөртүүлөрдү жана толуктоолорду киргизүү тууралуу».

2. Юридика башкармалыгы:

- тиешелүү документтерди алгандан кийинки 3 (үч) жумуш күнү ичинде ушул токтомду Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын расмий интернет-сайтына жарыяласын;

- расмий жарыялангандан кийин токтомду Кыргыз Республикасынын ченемдик укуктук актыларынын мамлекеттик реестринде чагылдырылышы үчүн Кыргыз Республикасынын Юстиция министрлигине жөнөтсүн.

3. Токтом расмий жарыялангандан 15 (он беш) күн өткөндөн кийин күчүнө кирет.

4. Көзөмөлдөө методологиясы башкармалыгы расмий жарыялангандан кийин 3 (үч) жумуш күнү ичинде ушул токтом менен «Микрофинансылык уюмдардын ассоциациясы» юридикалык жактар бирикмесин, «Кыргызстандын кредиттик союздарынын жана кооперативдеринин улуттук ассоциациясы» юридикалык жактардын бирикмесин, «Кредиттик союздардын каржы компаниясы» ААКты, микрофинансылык уюмдарды, кредиттик союздарды, коммерциялык банктарды, «Кыргызстан банктарынын союзу» юридикалык жактар бирикмесин, «Альянс» алмашуу бюролорунун ассоциациясы» юридикалык жактар бирикмесин жана алмашуу бюролорду тааныштырсын.

5. «Башкарманын катчылыгы» бөлүмү 3 (үч) жумуш күнү ичинде ушул токтом менен Улуттук банктын түзүмдүк бөлүмдөрүн, областтык башкармалыктарын жана Баткен областындагы өкүлчүлүгүн тааныштырсын.

6. Токтомдун аткарылышын контролдоо Көзөмөлдөө методологиясы башкармалыгынын ишин тескөөгө алган Кыргыз Республикасынын Улуттук банк Башкармасынын мүчөсүнө жүктөлсүн.

Төрага К. Боконтаев

Башкарманын мүчөлөрү М. Аттокуров

М. Жакыпов

У. Жамалидинов

К. Куленбеков Р. Сейткасымова

К. Темиров

Кыргыз Республикасынын

Улуттук банк Башкармасынын

2024-жылдын «___»_________

№______________________

токтомуна карата тиркеме

Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын

айрым ченемдик укуктук актыларына өзгөртүүлөр

1. Кыргыз Республикасынын Улуттук банк Башкармасынын 2003-жылдын

19-февралындагы № 4/2 «Кыргыз Республикасынын аймагында микрофинансылык уюмдарынын ишин жөнгө салуунун эрежелери жөнүндө» токтомуна төмөнкү өзгөртүүлөр киргизилсин:

жогоруда аталган токтом менен бекитилген Кыргыз Республикасынын аймагында микрофинансылык уюмдарынын ишин жөнгө салуунун эрежелери:

- төмөнкү мазмундагы 2.4.-4-пункт менен толукталсын:

«2.4.-4. Аманаттарды кабыл албаган МФКлар үчүн мүлккө (негизги каражаттарга) инвестициялардын максималдуу өлчөмү.

Мүлккө (негизги каражаттарга) инвестициялардын максималдуу өлчөмү МФКнын өздүк капиталынын өлчөмүнүн 20% ашпоого тийиш.

Мүлк деп МФКга таандык же ижара келишими боюнча МФКнын карамагында турган жана/же негизги каражат катары колдонулуп жаткан/колдонула турган мүлк (анын ичинде курулуп жаткан/курулуучу кыймылсыз мүлк, транспорт каражаттары ж.б.) саналат.»;

- 4.2-пункт төмөнкү мазмундагы он төртүнчү абзац менен толукталсын:

«- мүлккө (негизги каражаттарга) инвестициялардын максималдуу өлчөмү»;

- төмөнкү мазмундагы 5.12-пункт менен толукталсын:

«5.12. Аманаттарды кабыл алган МФКлар үчүн мүлккө (негизги каражаттарга) инвестициялардын максималдуу өлчөмү.

2. Кыргыз Республикасынын Улуттук банк Башкармасынын 2009-жылдын

27-майындагы № 25/3 «Микрокредиттик компаниянын/микрокредиттик агенттиктин мезгил-мезгили менен берилүүчү регулятивдик отчету жөнүндө» жана «Микрофинансылык компаниянын мезгил-мезгили менен берилүүчү регулятивдик отчету жөнүндө» жоболорду бекитүү тууралуу» токтомуна төмөнкү өзгөртүүлөр киргизилсин:

жогоруда аталган токтом менен бекитилген «Микрофинансылык компаниянын мезгил-мезгили менен берилүүчү регулятивдик отчету жөнүндө» жобонун:

- 2-тиркемесинин 10-бөлүгү (чейрек сайын) төмөнкү редакцияда берилсин:

10-бөлүк. Экономикалык ченемдердин сакталышы жөнүндө маалымат

Экономикалык ченемдердин жана талаптардын аталышы	Белгилөө	Ченемди эсептөө			Ченемдин айкын мааниси	Ченемдин белгиленген мааниси	Белгиленген ченемден четтөө
ДЕПОЗИТТЕРДИ ТАРТПАГАН МФКлар ҮЧҮН ЭКОНОМИКАЛЫК ЧЕНЕМДЕР
Уставдык капиталдын минималдуу өлчөмү		УК	*100%	0,00	0,00%	100% төмөн эмес	-100,00%
		100000		100000
Инвестициялардын максималдуу чогуу алгандагы өлчөмү		СИ	*100%	0,00	0,00%	30% жогору эмес	30,00%
		СК		0,00
Ошол эле бир адамга, дүң каржылоо менен иш алып барган МФКга берилүүчү каржылоонун максималдуу өлчөмү		МК	*100%	0	0,00%	20% жогору эмес	20,00%
		СК		0
Өздүк капиталдын минималдуу өлчөмүнүн ченеми		СК	*100%	0	0,00%	100% төмөн эмес	-100,00%
		УК		100000
Мүлккө (негизги каражаттарга) инвестициялардын максималдуу өлчөмү		СИИ/СК*100%				20% жогору эмес	0,00%
ДЕПОЗИТТЕРДИ ТАРТУУ МЕНЕН ИШ АЛЫП БАРГАН МФКлар ҮЧҮН ЭКОНОМИКАЛЫК ЧЕНЕМДЕР
Өздүк капиталдын минималдуу өлчөмүнүн ченеми	М1	СК / УК * 100%			0,00%	100% төмөн эмес	-100,00%
Капиталдын шайкештик ченеми	М2	СК / СА * 100%				8% төмөн эмес	0,00%
Бир карыз алуучуга тобокелдиктин максималдуу өлчөмүнүн ченеми	М3	СЗ / СК * 100%				5% жогору эмес	0,00%
Ликвиддүүлүк ченеми	М4	ЛА / ОБ * 100%			0,00%	30% төмөн эмес	-30,00%
Тартылган аманаттарды кайтарып берүү боюнча тобокелдикти чектөө ченеми	М5	К / В *100%				100% төмөн эмес	0,00%
Аффилирленген жактар менен операциялар боюнча тобокелдиктин максималдуу өлчөмү		СЗ Аф. жактар/СК*100%				60% жогору эмес	0,00%

МФКнын бир кызматкеринин чогуу алгандагы карызы		СЗС / СК * 100%				5% жогору эмес	0,00%
МФУларга, лизингдик компанияларга жана банктарга инвестициялардын чогуу алгандагы максималдуу өлчөмү (1)		СИ / СК * 100%				30% жогору эмес	0,00%
Мамлекеттик эмес карыздык баалуу кагаздарга инвестициялардын жалпы өлчөмү		СИЦБ / СК * 100%				50% жогору эмес	0,00%

Мүлккө (негизги каражаттарга) инвестициялардын максималдуу өлчөмү		СИИ/СК*100%				20% жогору эмес	0,00%
СЗС - кызматкерлердин МФК алдында чогуу алгандагы карызы; СИ - микрофинансылык уюмдарга, лизингдик компанияларга жана банктарга чогуу алгандагы инвестициялар; МКБ - мамлекеттик эмес карыздык баалуу кагаздарга чогуу алгандагы инвестициялар; СИИ - мүлккө (негизги каражаттарга) чогуу алгандагы инвестициялар; СЗА - аффилирленген жактардын чогуу алгандагы карызы; СЗ - юридикалык жактардан жана уюштуруучулардан (акционерлерден) карызга алынган каражаттардын чогуу алгандагы өлчөмү; (1) МФУ - микрофинансылык уюм.
Отчеттук мезгилдеги орточо маанилер	1 ай	2 ай		3 ай	Бардыгы болуп
ЛА - Ликвиддүү активдер					0,00
ОБ - Милдеттенмелер					0,00
М4 ченеми = ЛА/ОБ	0,00%	0,00%		0,00%	0,00%

Кызмат орду:___________ Аты-жөнү:________________ Кол тамгасы: _______________________

Кызмат орду:___________ Аты-жөнү:________________ Кол тамгасы: ________________________						»;

- 2-тиркемесинин 10-бөлүгү (ай сайын) төмөнкү редакцияда берилсин:

« 10-бөлүк. Экономикалык ченемдердин сакталышы жөнүндө маалымат

Экономикалык ченемдердин жана талаптардын аталышы	Белгилөө	Ченемди эсептөө			Ченемди айкын мааниси	Ченемдин белгиленген мааниси	Белгиленген ченемден четтөө
ДЕПОЗИТТЕРДИ ТАРТПАГАН МФКлар ҮЧҮН ЭКОНОМИКАЛЫК ЧЕНЕМДЕР
Уставдык капиталдын минималдуу өлчөмү		УК	*100%	0,00	0,00%	100% кем эмес	-100,00%
		100000		100000
Инвестициялардын максималдуу чогуу алгандагы өлчөмү		СИ	*100%	0,00	0,00%	30% жогору эмес	30,00%
		СК		0,00
Ошол эле бир адамга, дүң каржылоо менен иш алып барган МФКга берилүүчү каржылоонун максималдуу өлчөмү		МК	*100%	0	0,00%	20% жогору эмес	20,00%
		СК		0
Өздүк капиталдын минималдуу өлчөмүнүн ченеми		СК	*100%	0	0,00%	100% кем эмес	-100,00%
		УК		100000
Мүлккө (негизги каражаттарга) инвестициялардын максималдуу өлчөмү		СИИ/СК*100%				20% жогору эмес	0,00%
ДЕПОЗИТТЕРДИ ТАРТУУ МЕНЕН ИШ АЛЫП БАРГАН МФКлар ҮЧҮН ЭКОНОМИКАЛЫК ЧЕНЕМДЕР
Өздүк капиталдын минималдуу өлчөмүнүн ченеми	М1	СК / УК * 100%			0,00%	100% кем эмес	-100,00%
Капиталдын шайкештик ченеми	М2	СК / СА * 100%				8% кем эмес	0,00%
Бир карыз алуучуга тобокелдиктин максималдуу өлчөмүнүн ченеми	М3	СЗ / СК * 100%				5% жогору эмес	0,00%
Ликвиддүүлүк ченеми	М4	ЛА / ОБ * 100%			0,00%	30% кем эмес	-30,00%
Тартылган аманаттарды кайтарып берүү боюнча тобокелдикти чектөө ченеми	М5	К / В *100%				100% кем эмес	0,00%
Аффилирленген жактар менен операциялар боюнча тобокелдиктин максималдуу өлчөмү		СЗ Аф. лиц/СК*100%				60% жогору эмес	0,00%

МФКнын бир кызматкеринин чогуу алгандагы карызы		СЗС / СК * 100%				5% жогору эмес	0,00%
МФУларга (1), лизингдик компанияларга жана банктарга инвестициялардын чогуу алгандагы максималдуу өлчөмү		СИ / СК * 100%				30% жогору эмес	0,00%
Мамлекеттик эмес карыздык баалуу кагаздарга инвестициялардын жалпы өлчөмү		СИЦБ / СК * 100%				50% жогору эмес	0,00%

Мүлккө (негизги каражаттарга) инвестициялардын максималдуу өлчөмү		СИИ/СК*100%				20% жогору эмес	0,00%

СЗС - кызматкерлердин МФК алдында чогуу алгандагы карызы;

СИ - микрофинансылык уюмдарга, лизингдик компанияларга жана банктарга чогуу алгандагы инвестициялар;

МКБ - мамлекеттик эмес карыздык баалуу кагаздарга чогуу алгандагы инвестициялар;

СИИ - мүлккө (негизги каражаттарга)чогуу алгандагы инвестициялар;

СЗА - аффилирленген жактардын чогуу алгандагы карызы;

СЗ - юридикалык жактардан жана уюштуруучулардан (акционерлерден)карызга алынган каражаттардын чогуу алгандагы өлчөмү;

(1) МФУ - микрофинансылык уюм.

Отчеттук мезгилдеги орточо маанилер	1 апта	2 апта	3 апта	4 апта	5 апта	Бардыгы болуп
ЛА - ликвиддүү активдер						0,00
ОБ - Милдеттенмелер						0,00
М4 ченеми = ЛА/ОБ	0,00%	0,00%	0,00%	0,00%	0,00%	0,00%

Кызмат орду:___________ Аты-жөнү:________________ Кол тамгасы: __________________________

Кызмат орду:___________ Аты-жөнү:________________ Кол тамгасы: __________________________

».

3. Кыргыз Республикасынын Улуттук банк Башкармасынын 2009-жылдын

23-декабрындагы № 50/7 «Кредиттик союздардагы кредиттик тобокелдикти башкаруу боюнча минималдык талаптар жөнүндө жобону бекитүү тууралуу» токтомуна төмөнкү өзгөртүүлөр киргизилсин:

жогоруда аталган токтом менен бекитилген «Кредиттик союздарда кредиттик тобокелдикти тескөө боюнча минималдуу талаптар жөнүндө» жобонун:

- 5.1.3-пунктунун тогузунчу абзацы төмөнкү редакцияда берилсин:

«Бардык документтер толук иликтенгенден кийин (кагаз жүзүндө же электрондук документ формасында) кредит берүү жөнүндө чечим кабыл алынат.»;

- 5.2.5-1-пунктунун үчүнчү абзацы төмөнкү редакцияда берилсин:

«- карыз алуучунун кредитор алдында акчалай жана/же материалдык милдеттенмелерин аныктоодо кредит колдонулган бүтүндөй мөөнөт ичинде чегерилген үстөк айыптын (айып пулдар, туумдар) өлчөмү «Кыргыз Республикасында сүткорлук ишти чектөө жөнүндө» Кыргыз Республикасынын Мыйзамында белгиленген мааниден ашпоого тийиш.»;

- 5.2.6-пунктунун:

он төртүнчү абзацы төмөнкү редакцияда берилсин:

«- күрөөдөн чектөөнү алып салууга же күрөөнү алмаштырууга кредиттик союздун жана күрөө коюучунун/күрөө коюучулардын жазуу жүзүндөгү макулдугу менен гана жол берилет »;

он төртүнчү абзацтан кийин төмөнкү мазмундагы он бешинчи абзац менен толукталсын:

«Мында, кредиттин камсыздоосу катары бирден ашык күрөөлүк мүлк сунушталган болсо жана күрөө коюучу катары үчүнчү жак (карыз алуучу эмес) саналса, кредиттик союз күрөө коюучуга (үчүнчү жакка) күрөөнү алмаштырууга же бошотуп алууга артыкчылыктуу укук (карыз алуучуга карата) берүүгө тийиш»;

- 5.3.7-пунктунун экинчи абзацы төмөнкү редакцияда берилсин:

«Күрөө жөнүндө келишимдин түп нускаларынын саны ыйгарым укуктуу органда каттоо үчүн тараптардын санына ылайык келүүгө тийиш.»;

- 7.3.2-пункту төмөнкү редакцияда берилсин:

«7.3.2. Бул иш-чаралар менен катар эле карыз алуучунун өзү менен туруктуу иш алып баруу зарыл, ал төмөнкүчө жүргүзүлүшү мүмкүн:

- сүйлөшүүлөрдү жүргүзүү;

- карыз алуучуну кредиттик союзга чакыруу;

- бузуу катары кароо себептерин (мөөнөтү өтүп кеткен күндөрдүн саны ж.б.) көрсөтүү менен карыз алуучуга кредиттик келишимдин шарттары сакталбагандыгы жөнүндө, ошондой эле келишим шарттарын бузууга байланыштуу келип чыгышы мүмкүн болгон проблемалар жөнүндө жазуу жүзүндө/электрондук түрдө билдирүү жөнөтүү.

Мында карыз алуучунун кредиттик таржымалында карыз алуучу менен өткөрүлгөн жолугушуулар жана сүйлөшүүлөр жана ага жазуу жүзүндө/электрондук билдирүүлөр жөнөтүлгөндүгү жөнүндө маалымат белгиленүүгө тийиш.

«Проблемалуу» кредиттер менен иштерди жүргүзүүдө, жолугушууларды жана аңгемелешүүлөрдү өткөрүүдө кредиттик союздун кызматкерлери кабыл алынган ишкердик жана кесиптик этикетти так сактоого тийиш.»;

1-тиркеменин «Зайымчы жөнүндө жалпы маалымат» деген I бөлүгүнүн:

- 6-пунктундагы «50 000» саны «100 000» дегенге алмаштырылсын;

- 14-пункт төмөнкү редакцияда берилсин:

«14. Кредиттин максаттуу пайдаланылышын текшерүү жөнүндө отчет кредиттин максаттарына жараша жана эгерде бар болсо, документтер (келишимдер, кабыл алуу актылары, эсеп-фактуралар, эсеп-фактуралар, коштомо кагаздар ж.б.) менен ырасталууга тийиш. 50 000 сомго чейинки өлчөмдөгү кредит, ошондой эле акча каражаттарын кредиттик союздун учурдагы эсептешүү эсебинен сатуучу/контрагент-дүкөндүн эсептешүү эсебине которуу аркылуу берилген керектөө кредити боюнча кредиттин максаттуу пайдаланылышын текшерүү жөнүндө отчет берүү талап кылынбайт.»;

- төмөнкү мазмундагы 16-пункт менен толукталсын:

«16. Башка маалымат жана ушул Жобонун талаптарына ылайык жана кредиттик союздун кароосу боюнча маалыматтар.»;

- 2-тиркеменин таблицасындагы «20» саны «10» дегенге алмаштырылсын.

4. Кыргыз Республикасынын Улуттук банк Башкармасынын 2013-жылдын

25-сентябрындагы № 35/14 «Аманаттарды (депозиттерди) тартпаган микрофинансылык уюмдарда кредиттик тобокелдикти тескөө боюнча минималдуу талаптар жөнүндө» жобону бекитүү тууралуу» токтомуна төмөнкү өзгөртүүлөр киргизилсин:

жогоруда аталган токтом менен бекитилген «Аманаттарды (депозиттерди) тартуу менен иш алып барбаган микрофинансылык уюмдарда кредиттик тобокелдикти тескөө боюнча минималдуу талаптар жөнүндө» жобонун:

- 12-пункту төмөнкү редакцияда берилсин:

«12. Кредиттик саясатта МФУнун кызматкерлери кредиттерди сунуштоо, тариздөө, мониторинг жүргүзүү, классификациялоо жана кредиттик тобокелдиктерди тескөө ишинде таянууга милдеттүү болгон стратегия, критерийлер, параметрлер жана жол-жоболор аныкталат.

МФУ өз кызматкерлерин кредиттөө жана мониторинг жүргүзүү, МФУда колдонууга киргизилген карыз алуучулардын төлөө жөндөмдүүлүгүнө баа берүү методикасын эске алуу менен карыз алуучунун төлөөгө жөндөмдүүлүгүн иликтөө жана баа берүү маселелерине, проблемалуу кредиттер менен иш алып баруу, ошондой эле башка кредиттөө маселелерине, анын ичинде кардарлар менен байланышты жөнгө салуу жана Кыргыз Республикасынын башка мыйзам талаптары жана жоопкерчиликтүүлүк менен кредиттөө принциптери боюнча мезгил-мезгили менен окутуу мүмкүнчүлүгүнө ээ болууга тийиш.

МФУда карыз алуучунун жана кепилдик берүүчүнүн төлөөгө жөндөмдүүлүгүн талдоо жана баалоо методологиясы аныкталган ички документ бекитилүүгө тийиш. Документте карыз алуучунун жана/же кепилдик берүүчүнүн финансылык абалын, МФУда болгон бардык маалыматтарды эске алуу менен алардын милдеттенмелерин аткаруу жөндөмдүүлүгүн баалоого мүмкүндүк берүүчү так белгиленген ченемдер камтылууга тийиш. Тастыктоочу документтердин тизмеси ушул ички документте аныкталат, ал эми карыз алуучунун жана/же кепилдик берүүчүнүн кирешелери жөнүндө маалыматты тастыктаган документтердин өзү МФУ карыз алуучуга кредит берүү жөнүндө чечим кабыл алуусу үчүн ишенимдүү жана жетиштүү болууга тийиш.

Мындан тышкары, бул ички документте кредиттин максаттуу пайдаланылышын текшерүү жөнүндө отчеттун формасы жана толтуруу боюнча талаптар аныкталууга тийиш. Отчет кредит берилген күндөн тартып бир айдын ичинде толтурулууга жана каражаттардын пайдаланылышын тастыктаган маалыматтар камтылууга тийиш. Мында тастыктоочу документтердин тизмеси ушул ички документте аныкталат, ал эми карыз алуучунун кредит максаттуу пайдаланылгандыгы жөнүндө маалыматты тастыктаган документтердин өзү ишенимдүү жана жетиштүү болууга тийиш. Мында 100 000 сомдон ашпаган суммадагы кредит, ошондой эле акча каражаттарын МФУнун эсептешүү эсебинен сатуучунун/контрагент дүкөндүн эсептешүү эсебине которуу аркылуу сунушталган мурабаха келишими боюнча керектөө кредити/каржылоо боюнча кредиттин максаттуу пайдаланылышын текшерүү жөнүндө отчетту даярдоо талап кылынбайт.

МФУлар кредит боюнча тобокелдиктерди эске алуу менен, эгерде кепилдик кредит боюнча кошумча камсыздоо болуп саналса, гаранттын же кепилдик берүүчүнүн төлөө жөндөмдүүлүгүн талдоо ишин жүргүзбөшү мүмкүн.»;

- 19-пунктунун биринчи абзацындагы «документтерди» деген сөздөрдөн кийин «(кагаз жүзүндө же электрондук документ түрүндө)» деген сөздөр менен толукталсын;

- 24-пунктунун:

4-пунктчасы төмөнкү редакцияда берилсин:

«4) МФУнун жана күрөө коюучунун/күрөө коюучулардын кат жүзүндөгү макулдугу менен гана күрөө предметин алмаштырууга, күрөөдөн чектөөнү алып салууга жол берилет.»;

төмөнкү мазмундагы алтынчы абзац менен толукталсын:

«Мында, кредиттин камсыздоосу катары бирден ашык күрөөлүк мүлк сунушталган болсо жана күрөө коюучу катары үчүнчү жак (карыз алуучу эмес) саналса, МФУ күрөө коюучуга (үчүнчү жакка) күрөөнү алмаштырууга же бошотуп алууга артыкчылыктуу укук (карыз алуучуга карата) берүүгө тийиш.»;

- 29-пункттун биринчи абзацы төмөнкү мазмундагы экинчи сүйлөм менен толукталсын:

«Кардар кредиттик келишимдин, анын бардык тиркемелеринин ар бир барагына (кагаз жүзүндө же болбосо бирдиктүү электрондук документ формасында) кол коюуга тийиш.»;

- 33-1-пункттун үчүнчү абзацы төмөнкү редакцияда берилсин:

- 56-пункт төмөнкү редакцияда берилсин:

«56. Бул иш-чаралар менен катар МФУ карыз алуучунун өзү менен иш алып барышы мүмкүн, ал төмөнкүчө жүргүзүлүшү мүмкүн:

- сүйлөшүүлөрдү жүргүзүү;

- карыз алуучуну МФУга чакыруу;

- 1-тиркеменин:

1-пунктунун:

- 2-пунктчасы күчүн жоготкон катары таанылсын;

- 6-пунктча төмөнкү редакцияда берилсин:

«6) иш жүзүндө жашаган жеринен маалымкат (зарыл болгон учурда МФУнун кароосу боюнча)»;

- 7-пунктча төмөнкү редакцияда берилсин:

«7) акыркы 3-12 ай үчүн (мында МФУ эмгек акы жөнүндө маалымкат берилүүгө тийиш болгон мезгил аралыгын өз алдынча аныктоого укуктуу) эмгек акысы жөнүндө маалымкат же карыз алуучунун кирешелери/төлөөгө жөндөмдүүлүгү жөнүндө маалыматты тастыктаган башка документтер (эгерде карыз алуучу - жеке адам болсо);»;

- 9-пунктчасындагы «50 000» саны «100 000» дегенге алмаштырылсын;

3-пунктунун 7-пунктчасы күчүн жоготкон катары таанылсын;

- 8-пункт төмөнкү редакцияда берилсин:

«8. МФУ менен карыз алуучу ортосунда түзүлгөн келишим шарттарына ылайык карыз алуучу менен кат алышуу (бардык корреспонденцияларды кошо тиркөө менен), анын ичинде электрондук түрдө кат алышуу.»;

10-пункт төмөнкү редакцияда берилсин:

«10. 100 000 сомдон ашпаган суммадагы кредитти кошпогондо, кредиттин максаттарына жараша документтер (келишимдер, кабыл алуу актылары, эсеп-фактуралар, коштомо кагаздар ж.б.) менен ырасталган кредиттин, ошондой эле акча каражаттарын МФУнун учурдагы эсептешүү эсебинен сатуучу/контрагент дүкөндүн эсептешүү эсебине которуу аркылуу берилген Мурабаха келишими боюнча керектөө кредиттери/каржылоонун максаттуу пайдаланылышын текшерүү жөнүндө отчет.»;

- 12-пункттун биринчи абзацындагы «кирешеси» деген сөздөн кийин «/төлөө жөндөмдүүлүгү» деген сөздөр менен толукталсын;

- 21-пункту төмөнкү редакцияда берилсин:

«21. Башка маалымат жана ушул Жобонун талаптарына ылайык жана МФУнун кароосу боюнча маалыматтар.»;

- 3-тиркеменин таблицасындагы «20» саны «10» дегенге алмаштырылсын.

5. Улуттук банк Башкармасынын 2019-жылдын 14-августундагы № 2019-П-12/42-1-(НПА) «Террористтик иш-аракеттерди каржылоого жана кылмыш жолу менен алынган кирешелерди легалдаштырууга (изин жашырууга) каршы аракеттенүү максатында коммерциялык банктарда ички контролдукту уюштурууга карата минималдуу талаптар жөнүндө» жобону, «Кыргыз Республикасында нак чет өлкө валютасы менен алмашуу операцияларын жүргүзүү тартиби жөнүндө» жобону бекитүү жана Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын айрым ченемдик укуктук актыларына террористтик иш-аракетти каржылоого жана кылмыш жолу менен алынган кирешелерди легалдаштырууга (изин жашырууга) каршы аракеттенүү маселеси боюнча тиешелүү өзгөртүүлөрдү жана толуктоолорду киргизүү тууралуу» токтомуна төмөнкү өзгөртүүлөр киргизилсин:

жогоруда аталган токтом менен бекитилген «Кыргыз Республикасында нак чет өлкө валютасы менен алмашуу операцияларын жүргүзүү тартиби жөнүндө» жобонун:

- 3-пунктунун экинчи абзацы төмөнкү редакцияда берилсин:

«Банк - бул, акционердик коомдун уюштуруу-укуктук формасында түзүлгөн (жабык же ачык) жана Кыргыз Республикасынын «Банктар жана банк иштери жөнүндө» Мыйзамга жана Улуттук банктын ченемдик укуктук актыларына ылайык Улуттук банк тарабынан берилүүчү тиешелүү лицензиянын негизинде банктык ишти жүзөгө ашырууга ыйгарым укуктуу юридикалык жак.»;

- 8-пункттун 16) пунктчасынын үчүнчү абзацы төмөнкү мазмундагы экинчи сүйлөм менен толукталсын:

«Мында, эгерде ошол күндөр порталда жумуш эмес (дем алыш) күн катары көрсөтүлгөн болсо, МФК, МКК, КС, алмашуу бюросу/кошумча алмашуу бюросу, адистештирилген финансы-кредит мекемелерине иштөөгө тыюу салынат.»;

- 11-пункту төмөнкү редакцияда берилсин:

«11. Банктар, алмашуу бюролору, МФК, МКК, КС, адистештирилген финансы-кредит мекемелери накталай чет өлкө валютасын сатуу жана сатып алуу операцияларын банк мыйзамдарынын, террористтик иштерди каржылоого жана кылмыштуу кирешелерди легалдаштырууга (адалдоого) каршы аракеттенүү чөйрөсүндөгү мыйзамынын, Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин Мыйзам чыгаруу жыйынынын 2004-жылдын

25-июнундагы З № 1689-II токтому менен бекитилген «Калк менен акчалай эсептешүүлөрдү жүргүзүүдө контролдук-кассалык машиналарды колдонуу жөнүндө» жобонун, Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинетинин 2022-жылдын 8-апрелиндеги № 193 токтому менен бекитилген «Контролдук-кассалык машиналарды каттоо жана колдонуу Тартибинин» (ККМди Кыргыз Республикасынын мыйзамдарынын талаптарына ылайык колдонууда), Улуттук валютанын шектүү банкноттору жана монеталары менен иш алып баруу боюнча нускоонун жана ушул Жобонун талаптарын сактоо менен жүзөгө ашыруулары тийиш.»;

- 15-пунктунун биринчи абзацындагы «Банктар,» деген сөздөн кийин «алмашуу бюролору, МФК, МКК, кредиттик союз, адистештирилген финансы-кредит мекемелери» деген сөздөр менен толукталсын;

- жетинчи абзац төмөнкү мазмундагы сүйлөм менен толукталсын:

«Банктар, алмашуу бюролору, МФК, МКК, кредиттик союздар, адистештирилген финансы-кредит мекемелери алмашуу операцияларын жүзөгө ашырууда мөөрү жана/же штампы бар чет өлкө валютасынын банкнотторунун аныктыгына шектенүүнү жаратпаган алмашуу операцияларын жүзөгө ашырууда комиссиялык төлөм белгилөөгө жана алууга укугу жок.»;

- 27-пункту төмөнкү мазмундагы жетинчи абзац менен толукталсын:

«Чет өлкө валютасын сатып алуу-сатуу боюнча операцияларды жүзөгө ашырган кызматкер ушул Жобонун жана Кыргыз Республикасынын мыйзам талаптарына ылайык кардарды талаптагыдай текшербесе жана тиешелүү журналдарды толтурбаса, Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында ылайык жоопкерчилик тартат.»;

- төмөнкү мазмундагы 39-1-пункт менен толукталсын:

«39-1. Ушул Жобонун 27-39-пунктунда көрсөтүлгөн бардык операциялар банктын, алмашуу пунктунун, алмашуу бюросунун, МФКнын, МККнын, кредиттик союздун, адистештирилген финансы-кредит мекемесинин Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген техникалык чыңдоо талаптарына жооп берген жайларында жүргүзүлүүгө тийиш.»;

- 40-пункту төмөнкү редакцияда берилсин:

«40. Алмашуу бюролорунун, МФКнын, МККнын, кредиттик союздун, адистештирилген финансы-кредит мекемелеринин жүгүртүү каражаттарынын көбөйүшүнө/азаюусуна же отчеттук суммаларды берүүгө жана кабыл алууга байланыштуу накталай акчанын кассага түшүүсү/кассадан сарптоосу боюнча операциялары, ошондой эле банктан чет өлкө валютасын сатып алууга байланыштуу операциялары кассалык машинада жана операцияларды каттоо журналында операцияларды жүргүзүү тартибине ылайык чагылдырылат. Мында кирешелер же чыгашалар бөлүмүндө тиешелүүлүгүнө жараша «Алмашуу курсу» жана «Чыгарыла турган сумма» графаларына сызыкча киргизилет. Бул операциялар күнүмдүк отчеттордо башка кирешелер жана башка чыгашалар катары көрсөтүлөт.»;

- расмий тилдеги текстинин 40-1-пунктундагы «с наличной иностранной валютой» деген сөз «наличной иностранной валютой» деген сөзгө алмаштырылсын;

- 49-пункту төмөнкү редакцияда берилсин:

«49. МФК, МКК, КС, алмашуу бюролору жана адистештирилген финансы-кредит мекемелери нак чет өлкө валютасы менен операциялар жөнүндө маалыматты Улуттук банкка портал аркылуу күн ичинде бир жолу отчеттук жумуш күнүнөн кийинки күнү саат 07.00 дөн 11.00 гө чейин ушул Жобого карата 1-тиркемеде көрсөтүлгөн формаларга ылайык сунуштап турушат.

Улуттук банк операциялардын көлөмү жана валюталардын курсу жөнүндө маалыматты күнүнө бир нече жолу талап кылууга укуктуу.

Банктар (алмашуу пункттары), МФК, МКК, КС, алмашуу бюролору жана адистештирилген финансы-кредит мекемелери отчетту Улуттук банкка электрондук түрдө берүү үчүн интернеттен пайдалануу мүмкүнчүлүгүнө ээ болууга тийиш. Мында, кагазга чыгарылган отчеттор жооптуу кызматкердин кол тамгасы менен күбөлөндүрүлөт, тиешелүү мекеменин штампы менен бекитилип, хронологиялык тартипте көктөлүп, банкта (алмашуу пунктунда), МФК, МКК, КС, алмашуу бюросунда жана адистештирилген финансы-кредит мекемесинде сакталат.»;

- 57-пункту төмөнкү редакцияда берилсин:

«57. Накталай чет өлкө валютасы менен жүргүзүлгөн алмашуу операциялары боюнча так эмес маалыматтар берилген учурда, нак чет өлкө валютасы менен алмашуу операцияларын жүргүзүү тартибин, ошондой эле коммерциялык банктардын, МФКлардын, МККлардын, кредиттик союздардын жана алмашуу бюролорунун ишин жөнгө салган ченемдик документтердин башка талаптарын бузууга жол берилгендиги аныкталган учурда Улуттук банк төмөнкүлөргө укуктуу:

- аныкталган бузууларды четтетүү жөнүндө эскертүү же жазма буйрук жиберүүгө жана бузуунун түрүнө жараша аларды четтетүү үчүн мөөнөт белгилөөгө;

- мыйзамдарга ылайык айып пул салууга карата чараларды көрүүгө;

- алмашуу бюросунун/МКК/кредиттик союздун нак чет өлкө валютасы менен алмашуу операцияларын жүргүзүү укугуна лицензиясынын аракетин 15 (он беш) календардык күнгө чейинки мөөнөткө, ал эми аныкталган мыйзам бузуулар четтетилбеген учурда 30 (отуз) календардык күнгө чейинки мөөнөткө токтотууга;

- алмашуу бюросунун/МКК/КС нак чет өлкө валютасы менен алмашуу операцияларын жүргүзүү укугуна лицензиясын кайтарып алууга;

- Кыргыз Республикасынын мыйзам талаптарына ылайык башка таасир этүү чараларын колдонууга.»;

- 1-тиркемедеги «жана 13.00 дөн 15.00 гө чейин» деген сөздөр алып салынсын;

- 3-тиркеме төмөнкү редакцияда берилсин:

«3-тиркеме

Операцияларды каттоо

ЖУРНАЛЫ

20___ -жылдын «____»_______________

Күндүн башталышына

карата калдык

Валюталар түрү

Суммасы

Кириштөө боюнча операциялар (сатып алуу)					Чыгашалар боюнча операциялар (сатуу)
Валютанын аталышы	Валютанын суммасы	Алмашуу курсу	Берүүгө каралган сумма, сом менен	Резидент эмес	Валютанын аталышы	Валютанын суммасы	Алмашуу курсу	Берүүгө каралган сумма, сом менен	Резидент эмес
Жыйынтыгында: сатылып алынган валюталар: Анын ичинде резидент эместерден сатылып алынгандар Башка түшүүлөр					Жыйынтыгында сатылган валюталар: Анын ичинде резидент эместерге сатылгандар Башка чыгашалар
Күндүн башталышына карата калдык		Валюталар түрү					Суммасы

Жооптуу кызматкердин кол тамгасы

Жооптуу кызмат адамынын кол тамгасы

Эскертүү:

1. «Жыйынтыгында сатылып алынган/сатылган валюта» сабында валютанын ар бир түрү боюнча өз-өзүнчө сатылып алынган жана сатылган валютанын жалпы суммасы көрсөтүлөт.

2. «Алмашуу курсу» деген 3 жана 8-графалардагы «Жыйынтыгында сатылып алынган/сатылган валюта» сабында сатылып алынган же сатылган бардык валюта боюнча орточо алынган курс чагылдырылат. Орточо алынган курс берүүгө каралган жалпы сумманын (4 жана 9-графалар) сатылып алынган/сатылган чет өлкө валютасынын жалпы суммасына карата катышы катары, валютанын ар бир түрү боюнча өз-өзүнчө эсептелинет.

3. Резидент эместер менен операция жүргүзүү учурунда 5 жана 10-графаларда «Н» белгиси чагылдырылат, ал эми резидент эместер менен операциялык күн ичинде ишке ашырылган операциялардын жалпы көлөмү алмашуу бюросунун күндөлүк отчетторунда көрсөтүлөт.

4. Алмашуу бюролору нак чет өлкө валютасын алмаштырууга байланышы жок операцияларды алмашуу бюросунун кассасы аркылуу жүзөгө ашырууга укугу жок.».

Улуттук банк Башкармасынын «Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын айрым ченемдик укуктук актыларына өзгөртүүлөрдү киргизүү жөнүндө»

токтом долбооруна карата

МААЛЫМДАМА-НЕГИЗДЕМЕ

1. Максаты жана милдеттери

Кыргыз Республикасынын Улуттук банк Башкармасынын токтом долбоору микрокредиттерди берүү процессин оптималдаштыруу жана кардардын жолдошунун/жубайынын макулдугун алуу үчүн кредиттин чектүү суммасын жогорулатуу, ошондой эле кредиттин максаттуу пайдаланылышын текшерүү жөнүндө отчетту даярдоо боюнча жеңилдиктерди белгилөө максатында иштелип чыккан.

Мындан тышкары, долбоор күрөө коюучулардын укуктарын коргоо жана карыз алуучулардын эсептелген үстөк айып (туумдар, айып пулдар) боюнча карыздык милдеттенмелеринин деңгээлин төмөндөтүү максатында иштелип чыгууда.

Долбоордо кредиттик тобокелдикти азайтууга, МФК үчүн негизги каражаттарга инвестициялар боюнча ченем белгилөөгө, ошондой эле ченемдик укуктук актылардын алмашуу операцияларын жүргүзүү жагында талаптарын актуалдаштырууга багытталган өзгөртүүлөр да каралган.

2. Түшүндүрмө берүүчү бөлүк

Бул маселенин алкагында кредиттик союздардын жана аманаттарды (депозиттерди) тартпаган микрофинансылык уюмдардын (мындан ары – МФУ) иши, атап айтканда, кредит берүү жана мөөнөтү өтүп кеткен кредиттик карыз боюнча үстөк акыларды (туумдарды, айып пулдарды) чегерүү жагында иши козголгон.

Кыргыз Республикасынын Үйбүлө кодексинин 36-беренесинин 2 жана 3-бөлүктөрүнө ылайык, жубайлардын бири ишке ашырган жалпы мүлктү тескөө боюнча бүтүм, жубайлардын экинчиси талап кылган учурда гана жана эгерде бүтүмдүн экинчи тарабы жубайлардын экинчиси бул бүтүмдү ишке ашырууга макул эмес экендигин билгендиги же алдын ала билүүгө тийиш экендиги далилденсе гана сот ишке ашырылган бүтүмдү жараксыз катары таанышы мүмкүн.

Жубайлардын бири кыймылсыз мүлктү тескөө боюнча бүтүмдү жана мыйзамда белгиленген тартипте нотариалдык күбөлөндүрүү жана (же) каттоо талап кылынган бүтүмдү ишке ашыруусу үчүн, жубайлардын экинчиси бүтүмдү ишке ашырууда жана каттоодо катышкан учурларды кошпогондо, жубайлардын экинчисинен нотариалдык жактан күбөлөндүрүлгөн макулдугун алуу зарыл.

Эгерде жубайлардын биринен бүтүмдү ишке ашырууга нотариалдык жактан күбөлөндүрүлгөн макулдук алынбаса, ага бүтүм ишке ашырылгандыгы маалым болгон күндөн тартып же бүтүм ишке ашырылгандыгын билүүгө тийиш болгон күндөн тартып үч жыл ичинде сот тартибинде бүтүмдү анык эмес катары таанууну талап кылууга укуктуу.

Жолдошунан/жубайынан макулдук алуу ченеми, биринчи кезекте, кредиттик тобокелдикке жол бербөө жана кредиттин кайтарылышын камсыз кылуу үчүн зарыл. Мындан тышкары, бул ченем жубайлардын укуктарын коргоого кепилдик берет, ошондой эле кабарлоосуз милдеттенмелердин келип чыгуу тобокелдигин азайтат.

Азыркы учурда Улуттук банктын ченемдик укуктук актыларына ылайык, кардардын жолдошунун/жубайынын кредит алууга макулдугу 50 000 сомдон жогору суммада кредит алууда талап кылынат. Мында, кредиттөө системасын өнүктүрүүгө жана оптималдаштырууга байланыштуу, анын ичинде, кредиттерди берүүдө автоматташтырылган системалар колдонулуп жаткандыктан, кардардын жолдошунан/жубайынан макулдук алынуучу кредиттердин суммасын көбөйтүү зарылчылыгы келип чыгууда.

Жолдошунун/жубайынын макулдугун алуу зарылдыгы боюнча талап калктын улам кредит алуусуна жол бербөө жана МФУ алдында милдеттенмелерин аткарбаган учурда карыз алуучулардын кайрылууларынын санын азайтуу максатында киргизилген.

МФУлар тарабынан негизинен күрөөсүз кредиттер берилип жаткандыгын эске алып,

микрокредиттөөнү өнүктүрүү жана микрокредиттерди берүү процессин оптималдаштыруу максатында, долбоордо чектүү сумманы 100 000 сомго чейин жогорулатуу сунушталууда.

Бул чектөө жубайлардын биринин күнөөсү боюнча үй-бүлө финансылык оор абалга кабылган учурларды токтотууга багытталган.

Мындан тышкары, «Банктар жана банк иштери жөнүндө» Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын 10-беренесинин 2-бөлүгүнүн 10-пунктунун «мөөнөтү өтүп кеткен кредиттик карыз боюнча чегерилген үстөк айыптын (туумдар, айыптар) максималдуу суммасы Улуттук банк тарабынан белгиленген мааниден ашпоого тийиш» ченемин эске алуу менен токтом долбоорунда кредит боюнча чегерилген үстөк айыптын (туумдар, айыптар) максималдуу өлчөмүн берилген кредиттин суммасынан 20% дан 10% га чейин төмөндөтүү каралган. Бул чара, кредитти төлөөдө кыйынчылыктарга дуушар болгон ФКУнун карыз алуучуларынын карыздык милдеттенмелерин азайтуу үчүн зарыл.

БФКУ секторунун долбоордо камтылган негизги сунуштарынын бири кредиттердин максаттуу пайдаланылышын текшерүү жөнүндө отчетко байланыштуу маселелер саналат. Азыркы учурда коммерциялык банктар үчүн суммасы 250 000 сомдон ашкан кредиттин максаттуу пайдаланылышын текшерүү жөнүндө отчет даярдоо талабы коюлган. Кредиттик союздар жана МФУлар микрокредиттерди кредиттик союздардын катышуучуларынын жана МФУнун уюштуруучуларынын өздүк каражаттарынын эсебинен берип жаткандыгын эске алып, МФУлардын жана кредиттик союздардын ишин оптималдаштыруу максатында, ал суммадан ашканда кредиттик союздар жана МФУлар кредиттин максаттуу пайдаланылышын текшерүү жөнүндө отчет берүүгө милдеттүү болгон кредиттин суммасы боюнча чектөөлөрдү белгилөө аркылуу талаптарды жеңилдетүү сунушталат. Алсак, кредиттик союздар үчүн 50 000 сомдон ашпаган жана МФУлар үчүн 100 000 сомдон ашпаган өлчөмдөгү кредит, ошондой эле каражаттар МФУнун эсептешүү эсебинен сатуучунун/дүкөн-контрагенттин эсептешүү эсебине которуу аркылуу сунушталган мурабаха келишими боюнча керектөө кредити/каржылоо боюнча кредиттин максаттуу пайдаланылышын текшерүү жөнүндө отчетту даярдоо талап кылынбайт.

Ошондой эле долбоордо күрөөлүк камсыздоону алмаштырууда, күрөө боюнча милдеттенмелерди алып салууда жана проблемалуу карыз алуучуларга кат жүзүндө маалымдоо жана алар менен сүйлөшүү боюнча иштерди жүргүзүүдө күрөө коюучулардын (үчүнчү жактардын) укуктарын коргоо боюнча маселелер камтылат.

Бүгүнкү күнгө карата Улуттук банктын ченемдик укуктук актыларында МФКлар үчүн негизги каражаттарга инвестициялар боюнча чектөөлөр каралбагандыктан, долбоордо МФКлар үчүн негизги каражаттарга инвестициялар боюнча ченемдерди сактоо боюнча талаптар белгиленген. Ошондой эле долбоордо ченемдик укуктук актылардын алмашуу операцияларын жүргүзүү жагында айрым талаптарын актуалдаштыруу каралган, атап айтканда:

- банктар, алмашуу бюролору, МФК, МКК, кредиттик союздар, адистештирилген финансы-кредит мекемелери алмашуу операцияларын жүзөгө ашырууда мөөрү жана/же штампы бар чет өлкө валютасынын банкнотторунун аныктыгына шектенүүнү жаратпаган алмашуу операцияларын жүзөгө ашырууда комиссиялык төлөм белгилөөгө жана алууга укугу жок;

- бардык алмашуу операциялары банктын, алмашуу пунктунун, алмашуу бюросунун, МФКнын, МККнын, кредиттик союздун, адистештирилген финансы-кредит мекемесинин Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген техникалык жактан чыңдоо талаптарына жооп берген жайларында жүргүзүлүүгө тийиш;

- чет өлкө валютасын сатып алуу-сатуу боюнча операцияларды жүзөгө ашырган кызматкерлерди кошо алганда, Кыргыз Республикасынын мыйзам талаптарынын жана башка техникалык түзөтүүлөрдүн сакталышы үчүн жоопкерчилик күчөтүлсүн.

3. Социалдык, экономикалык, укуктук, укук коргоо, гендердик, экологиялык, коррупциялык натыйжаларды болжолдоо

Бул токтом долбоорун кабыл алуу социалдык, экономикалык, укуктук, укук коргоо, гендердик, экологиялык, коррупциялык терс натыйжаларга алып келбейт.

4. Коомдук талкуунун жыйынтыгы жөнүндө маалымат

Бул бөлүк боюнча маалымат коомдук талкуунун жыйынтыгында сунушталат.

5. Долбоордун мыйзамдарга ылайык келүүсүн талдоо

Кароого сунушталып жаткан ченемдик укуктук актынын долбоору Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына каршы келбейт.

6. Каржылоо зарылдыгы жана булактары жөнүндө маалымат

Кароого сунушталып жаткан токтом долбоору кабыл алынган шартта кошумча каржылоо талап кылынбайт.

7. Жөнгө салуучу таасирин талдоо боюнча маалымат

Сунушталган токтом долбоору ишкердик ишти жөнгө салууга багытталгандыктан, долбоордун жөнгө салуучу таасирин талдоо талап кылынат. Ушуга байланыштуу, белгиленген тартипте токтом долбоорунун жөнгө салуучу таасирин талдоо иштелип чыкты.

Банктык эмес финансы-кредиттик уюмдардын ишин жөнгө салуу маселелери боюнча «Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын айрым ченемдик укуктук актыларына өзгөртүүлөрдү киргизүү жөнүндө» Кыргыз Республикасынын Улуттук банк Башкармасынын токтомунун долбооруна

САЛЫШТЫРМА ТАБЛИЦАСЫ

Колдонуудагы редакция

Сунушталган редакция

1. Кыргыз Республикасынын Улуттук банк Башкармасынын 2003-жылдын

19-февралындагы № 4/2 «Кыргыз Республикасынын аймагында микрофинансылык уюмдарынын ишин жөнгө салуунун эрежелери»

2. Аманаттарды кабыл алууну жүргүзбөгөн микрофинансы компанияларынын ишин жөнгө салуу

2.4.-4. Депозиттерди кабыл албаган МФКлар үчүн мүлккө (негизги каражаттарга) инвестициянын максималдуу суммасы.

Мүлккө (негизги каражаттарга) инвестициянын максималдуу өлчөмү МФКнын өздүк капиталынын 20% ашпоого тийиш.

Мүлк деп МФКга таандык же ижара келишими боюнча МФКнын карамагында турган жана/же негизги каражат катары колдонула турган мүлк (анын ичинде курулуп/монтаждалып жаткан кыймылсыз мүлк, транспорт каражаттары ж.б.) түшүнүлөт.

4. Аманаттарды кабыл алууну жүзөгө ашырган микрофинансы компанияларынын ишин жөнгө салуу

4.2. Аманаттарды кабыл алуу операцияларын жүзөгө ашыруу укугуна ээ микрофинансылык компаниялар төмөнкүлөрдү кошо алганда, Улуттук банк тарабынан белгиленген экономикалык ченемдерди сактоого милдеттүү:

- төлөнгөн уставдык капиталдын минималдуу өлчөмү;

- минималдуу өздүк капитал ченеми;

- капиталдын шайкештиги (жетиштүүлүгү);

- бир карыз алуучуга тобокелдиктин максималдуу өлчөмү;

- ликвиддүүлүк ченеми;

- аманаттарды кайтарып берүүдөгү тобокелдикти чектөө ченеми;

- аффилирленген жана МФК менен байланыштуу жактар менен операциялар боюнча тобокелдиктин максималдуу өлчөмү;

- микрофинансылык компаниянын бир кызматкеринин компания тарабынан сунушталган кредиттери боюнча максималдуу чогуу алгандагы карызы;

- микрофинансылык уюмдарга, лизинг компанияларына жана банктарга инвестициялардын максималдуу чогуу алгандагы өлчөмү;

- мамлекеттик эмес карыздык баалуу кагаздарга инвестициялардын өлчөмү;

- уюштуруучулардан (акционерлерден) - жеке адамдардан карызга алынган каражаттардын максималдуу чогуу алгандагы өлчөмү;

- уюштуруучулардан (акционерлерден) - юридикалык жактардан карызга алынган каражаттардын максималдуу чогуу алгандагы өлчөмү.

- төлөнгөн уставдык капиталдын минималдуу өлчөмү;

- минималдуу өздүк капитал ченеми;

- капиталдын шайкештиги (жетиштүүлүгү);

- бир карыз алуучуга тобокелдиктин максималдуу өлчөмү;

- ликвиддүүлүк ченеми;

- аманаттарды кайтарып берүүдөгү тобокелдикти чектөө ченеми;

- мамлекеттик эмес карыздык баалуу кагаздарга инвестициялардын өлчөмү;

- мүлккө (негизги фонддорго) инвестициялардын максималдуу суммасы.

5. Аманаттарды кабыл алуу боюнча операцияларды жүргүзгөн микрофинансы компаниялары үчүн экономикалык нормативдер жана аларды эсептөө тартиби

5.12. Депозиттерди кабыл алган МФКлар үчүн мүлккө (негизги каражаттарга) инвестициянын максималдуу суммасы.

Мүлккө (негизги каражаттарга) инвестициянын максималдуу өлчөмү МФКнын өздүк капиталынын 20% ашпоого тийиш.

2. Кыргыз Республикасынын Улуттук банк Башкармасынын 2009-жылдын 27-майындагы № 25/3 «Микрофинансылык компаниянын мезгил-мезгили менен берилүүчү регулятивдик отчету жөнүндө» жобо

10-бөлүм. Экономикалык стандарттардын сакталышы жөнүндө маалымат							Кыргыз Республикасынын Улуттук банк башкармасынын 2009-жылдын 27-майындагы N 25/3 токтому менен бекитилген Микрофинансы компаниясынын мезгил-мезгили менен берилүүчү регулятивдик отчету жөнүндө" жобого N 2 тиркеме (чейрек сайын)

Экономикалык стандарттардын жана талаптардын аталышы	Белги	Нормативти эсептөө			Нормативтин чыныгы мааниси	Нормативдин белгиленген мааниси		Белгиленген ченемден четтөө
ДЕПОЗИТТЕРДИ ТАРТПАГАН МФКлар ҮЧҮН ЭКОНОМИКАЛЫК ЧЕНЕМДЕР
Уставдык капиталдын минималдуу өлчөмү		УК	*100%	0,00	0,00%	кеминде 100%		-100,00%
		100000		100000
Инвестициялардын максималдуу чогуу алгандагы өлчөмү		СИ	*100%	0,00	0,00%	30% ашык эмес		30,00%
		СК		0,00
Дүң каржылоо менен иш алып барган МФКЛАРГА бир эле адамга берилүүчү каржылоонун максималдуу өлчөмү		МК	*100%	0	0,00%	20% ашык эмес		20,00%
		СК		0
Өздүк капиталдын минималдуу өлчөмүнүн ченеми		СК	*100%	0	0,00%	кеминде 100%		-100,00%
		УК		100000
Мүлккө (негизги каражаттарга)инвестициялардын максималдуу өлчөмү		СИИ/СК*100%				20% ашык эмес		0,00%
ДЕПОЗИТТЕРДИ ТАРТУУ МЕНЕН ИШ АЛЫП БАРГАН МФКлар ҮЧҮН ЭКОНОМИКАЛЫК ЧЕНЕМДЕР
Өздүк капиталдын минималдуу өлчөмүнүн ченеми	М1	СК / УК * 100%			0,00%	кеминде 100%		-100,00%
Капиталдын шайкештик ченеми	М2	СК / СА * 100%				кеминде 8%		0,00%
Бир карыз алуучуга тобокелдиктин максималдуу өлчөмүнүн ченеми	М3	СЗ / СК * 100%				5% ашык эмес		0,00%
Ликвиддүүлүк ченеми	М4	ЛА / ОБ * 100%			0,00%	кеминде 30%		-30,00%
Тартылган аманаттарды кайтарып берүү боюнча тобокелдикти чектөө ченеми	М5	К / В *100%				кеминде 100%		0,00%
Аффилирленген жактар менен операциялар боюнча тобокелдиктин максималдуу өлчөмү		СЗ Аф. лиц/СК*100%				60% көп эмес		0,00%

МФКнын бир кызматкеринин чогуу алгандагы карызы		СЗС / СК * 100%				5% ашык эмес		0,00%
МФУларга, лизингдик компанияларга жана банктарга инвестициялардын чогуу алгандагы максималдуу өлчөмү (1)		СИ / СК * 100%				30% ашык эмес		0,00%
Мамлекеттик эмес карыздык баалуу кагаздарга инвестициялардын жалпы өлчөмү		СИЦБ / СК * 100%				50% ашык эмес		0,00%

Мүлккө (негизги каражаттарга)инвестициялардын максималдуу өлчөмү		СИИ/СК*100%				20% ашык эмес		0,00%
СЗС-кызматкерлердин МФК алдындагы чогуу алгандагы карызы; СИ-микрофинансылык уюмдарга, лизингдик компанияларга жана банктарга чогуу алгандагы инвестициялар; МКБ-мамлекеттик эмес карыздык баалуу кагаздарга чогуу алгандагы инвестициялар; СИИ-мүлккө (негизги каражаттарга)чогуу алгандагы инвестициялар; СЗА-аффилирленген жактардын чогуу алгандагы карызы. СЗ-юридикалык жактардан жана уюштуруучулардан (акционерлерден)карызга алынган каражаттардын чогуу алгандагы өлчөмү (1) МФУ-микрофинансылык уюм
Отчеттук мезгилдеги орточо маанилер	1 ай	2 ай		3 ай	Жалпы
ЛА - Ликвиддүү активдер					0,00
ОБ - Милдеттери					0,00
Норматив М4=ЛА/ОБ	0,00%	0,00%		0,00%	0,00%

Кызматы:___________ Аты-жөнү:________________ Колу: ________________

Кызматы:___________ Аты-жөнү:________________ Колу: ________________

Кыргыз Республикасынын Улуттук банк башкармасынын

2009-жылдын 27-майындагы N 25/3 токтому менен

«Микрофинансы компаниясынын мезгил-мезгили менен берилүүчү регулятивдик отчету жөнүндө» жобого

N 2 тиркеме

(ай сайын)

Экономикалык стандарттардын жана талаптардын аталышы	Белги	Нормативти эсептөө			Нормативтин чыныгы мааниси	Нормативдин белгиленген мааниси	Белгиленген ченемден четтөө
ДЕПОЗИТТЕРДИ ТАРТПАГАН МФКлар ҮЧҮН ЭКОНОМИКАЛЫК ЧЕНЕМДЕР
Уставдык капиталдын минималдуу өлчөмү		УК	*100%	0,00	0,00%	кеминде 100%	-100,00%
		100000		100000
Инвестициялардын максималдуу чогуу алгандагы өлчөмү		СИ	*100%	0,00	0,00%	30% ашык эмес	30,00%
		СК		0,00
Дүң каржылоо менен иш алып барган МФКЛАРГА бир эле адамга берилүүчү каржылоонун максималдуу өлчөмү		МК	*100%	0	0,00%	20% ашык эмес	20,00%
		СК		0
Өздүк капиталдын минималдуу өлчөмүнүн ченеми		СК	*100%	0	0,00%	кеминде 100%	-100,00%
		УК		100000
Мүлккө (негизги каражаттарга)инвестициялардын максималдуу өлчөмү		СИИ/СК*100%				20% ашык эмес	0,00%
ДЕПОЗИТТЕРДИ ТАРТУУ МЕНЕН ИШ АЛЫП БАРГАН МФКлар ҮЧҮН ЭКОНОМИКАЛЫК ЧЕНЕМДЕР
Өздүк капиталдын минималдуу өлчөмүнүн ченеми	М1	СК / УК * 100%			0,00%	кеминде 100%	-100,00%
Капиталдын шайкештик ченеми	М2	СК / СА * 100%				кеминде 8%	0,00%
Бир карыз алуучуга тобокелдиктин максималдуу өлчөмүнүн ченеми	М3	СЗ / СК * 100%				5% ашык эмес	0,00%
Ликвиддүүлүк ченеми	М4	ЛА / ОБ * 100%			0,00%	кеминде 30%	-30,00%
Тартылган аманаттарды кайтарып берүү боюнча тобокелдикти чектөө ченеми	М5	К / В *100%				кеминде 100%	0,00%
Аффилирленген жактар менен операциялар боюнча тобокелдиктин максималдуу өлчөмү		СЗ Аф. лиц/СК*100%				60% көп эмес	0,00%

МФКнын бир кызматкеринин чогуу алгандагы карызы		СЗС / СК * 100%				5% ашык эмес	0,00%
МФУларга, лизингдик компанияларга жана банктарга инвестициялардын чогуу алгандагы максималдуу өлчөмү (1)		СИ / СК * 100%				30% ашык эмес	0,00%
Мамлекеттик эмес карыздык баалуу кагаздарга инвестициялардын жалпы өлчөмү		СИЦБ / СК * 100%				50% ашык эмес	0,00%

Мүлккө (негизги каражаттарга)инвестициялардын максималдуу өлчөмү		СИИ/СК*100%				20% ашык эмес	0,00%

СЗС-кызматкерлердин МФК алдындагы чогуу алгандагы карызы;

СИ-микрофинансылык уюмдарга, лизингдик компанияларга жана банктарга чогуу алгандагы инвестициялар;

МКБ-мамлекеттик эмес карыздык баалуу кагаздарга чогуу алгандагы инвестициялар;

СИИ-мүлккө (негизги каражаттарга)чогуу алгандагы инвестициялар;

СЗА-аффилирленген жактардын чогуу алгандагы карызы. СЗ-юридикалык жактардан жана уюштуруучулардан (акционерлерден)карызга алынган каражаттардын чогуу алгандагы өлчөмү (1)

МФУ-микрофинансылык уюм

Отчеттук мезгилдеги орточо маанилер	1 апта	2 апта	3 апта	4 апта	5 апта	Жалпы
ЛА - ликвиддүү активдер						0,00
ОБ - Милдеттенме						0,00
Норматив М4=ЛА/ОБ	0,00%	0,00%	0,00%	0,00%	0,00%	0,00%

Кызматы:___________ Аты-жөнү:________________ Колу: _____________________________

Кызматы:___________ Аты-жөнү:________________ Колу: _____________________________

3. Кыргыз Республикасынын Улуттук банк Башкармасынын 2009-жылдын 23-декабрындагы № 50/7 «Кредиттик союздардагы кредиттик тобокелдикти башкаруу боюнча минималдык талаптар жөнүндө жобо

5. Кредиттик союздун кредиттерди берүү боюнча ишин уюштуруу

5.1. Кредит алууга билдирмелерге анализдөөлөрдү жүргүзүү

…..

5.1.3. Негизинен кредит алууга ар бир билдирмеге талдап-иликтөөнү жүргүзүү кредиттик союздун саясатына негизденүүгө жана карыз алуучунун төлөөгө жөндөмдүүлүгүн иликтөөгө алууда төмөнкүдөй негизги факторлорго көңүл буруу зарыл:

- каражат алууга укук. Кредиттик кызматкер карыз алуучунун кредит алууга укугу бардыгына жана кредит келишимине кол коюуга укуктуу экендигине ынанууга тийиш;

- карыз алуучуга мүнөздөмө. Кредит боюнча иш алып барган кызматкер карыз алуучу насыялык каражаттарга жоопкерчилик менен мамиле жасай тургандыгын жана карызын төлөө үчүн болгон күч-аракетин жумшай тургандыгын аныктоого тийиш. Талдап-иликтөөнү жүргүзүүдө карыз алуучу буга чейин башка финансы-кредит уюмдардын кредиттеринен пайдаланганбы же жокпу, алынган кредит кайтарылып берилгендигин, кредиттик тартипти так сактагандыгын, өз милдеттенмелерин аткарууга даяр экендигин эске алуу зарыл. Мындан тышкары, анын кесиптик өңүттө сыяктуу эле, жалпы инсандык маанидеги беделин көңүлгө алуу абзел, ошондой эле карыз алуучунун ушул тармакта канча жылдан бери иштегендигин жана иш тажрыйбасын, жетишкен ийгиликтерин да кароо маанилүү. Башка уюмдардан алынган кредиттер жөнүндө маалыматтарды да талап кылуу зарыл. Ошондой эле, карыз алуучуга жана кредиттик союздун каалоосу боюнча карыз алуучу менен байланыштуу жактарга (мыйзам талаптарына ылайык алар болсо) тиешелүү маалыматты (кредиттик отчет) иштеп жаткан кредиттик бюролордон талап кылууга тийиш.

Кредиттик союз кредиттик бюродон алынган кредиттик отчеттун купуялуулугун жана сакталышын, анда камтылган кредиттик маалыматтын үчүнчү жактарга таркатылбашын жана кредиттик отчеттун мыйзамдарда белгиленген максаттарда гана пайдаланылышын камсыз кылууга тийиш.

Кредиттик союз кредиттик отчетто камтылган маалыматтын бурмаланышы үчүн жоопкерчилик тартат.

- акча каражаттары. Кредит алууга келип түшкөн билдирмеге анализдөөлөрдү жүргүзгөн кредиттик кызматкер төмөнкү суроолорго жооп берүүгө тийиш: карыз алуучу алган каражатын жабуу үчүн жетиштүү болгон киреше булагына ээби;

- камсыздоо. Камсыздоого баа берүүдө кредиттик кызматкер карыз алуучунун колунда кредит боюнча зарыл камсыздоону сунуштоо үчүн жетиштүү көлөмдөгү сапаттуу активдер бардыгын териштирип билүүгө тийиш;

- гарантия (кепилдик). Эгерде, кредиттин камсыздоосу катары гарантия (кепилдик) колдонулса, анда гаранттын (кепил болгон адамдын) кесипкөйлүк аброюна көңүл буруп, төлөөгө жөндөмдүүлүгүнө жана алган милдеттенмесин аткарууга жоопкерчиликтүүлүгүнө жана аны аткарууга даярдыгына иликтөөлөрдү жүргүзүү талап кылынат.

Бардык документтер толук иликтөөгө алынгандан кийин кредит берүү чечими кабыл алынат.

5.1. Кредит алууга билдирмелерге анализдөөлөрдү жүргүзүү

…..

Кредиттик союз кредиттик отчетто камтылган маалыматтын бурмаланышы үчүн жоопкерчилик тартат.

Бардык документтер толук иликтенгенден кийин (кагаз жүзүндө же электрондук документ формасында) кредит берүү жөнүндө чечим кабыл алынат.

5. Организация работы кредитного союза по предоставлению кредитов

5.2.5-1. Берилген кредиттер боюнча пайыздык чен Кыргыз Республикасынын "Кыргыз Республикасында сүткорлук ишти чектөө жөнүндө" Мыйзамына ылайык эсептелген, жол берилген пайыздын өлчөмүнөн ашып кетсе, кредиттик союз аталган Мыйзам талаптарынын, анын ичинде төмөнкүлөрдүн аткарылышын камсыз кылууга тийиш:

- карыз алуучунун кредитор алдындагы милдеттенмелери аткарылбаган шартта, карыз алуучунун күрөөлүк мүлкүн алып коюуну соттук тартипте гана ишке ашыруу;

- карыз алуучунун кредитор алдындагы акчалай жана/же материалдык милдеттенмелерин аныктоодо кредиттин же насыянын колдонуудагы мөөнөтү ичинде чегерилген кошумча төлөмдүн (айып, туум) өлчөмү берилген кредиттин суммасынын 20 пайызынан ашпоого тийиш.

- карыз алуучунун кредитор алдындагы акчалай жана/же материалдык милдеттенмелерин аныктоодо кредиттин же насыянын колдонуудагы мөөнөтү ичинде чегерилген кошумча төлөмдүн (айып, туум) өлчөмү «Кыргыз Республикасында сүткорлук ишти чектөө жөнүндө» Кыргыз Республикасынын Мыйзамында белгиленген мааниден ашпоого тийиш.

5.2.6. Кредиттик келишимде кеминде төмөнкүлөр көрсөтүлөт:

- тараптардын аталышы;

- келишим предмети;

- кредиттик келишимди колдонуу мөөнөтү;

- кредит берүүнүн негизги шарттары, анын ичинде максаттуу багытын, суммасын, пайыздык чендерин (номиналдык жана эффективдүү), төлөө тартибин жана мөөнөтүн, камсыздоо түрүн (эгерде болсо) көрсөтүү менен;

- карыз алуучунун укуктары жана милдеттери, анын ичинде кредиттик келишим боюнча өзүнө алган милдеттенмелерди аткарбай койгон же талаптагыдай аткарбаган учурда;

- кредиттик союздун укуктары жана милдеттери;

- кредиттик бюролорго карыз алуучу жөнүндө маалымат берүү шарттары;

- катышуучунун кредиттик келишимге кол койгон учурдан тартып акча каражаттарын алганга чейин же лизинг келишими боюнча тиешелүү мүлккө төлөөлөрдү жүргүзгөнгө чейин кредит алуудан (лизинг боюнча кызмат көрсөтүүдөн) акысыз негизде баш тартуу укугу. Көрсөтүлгөн учурда кредиттик союз билдирмени карагандыгы үчүн катышуучудан белгиленген тариф боюнча комиссиялык төлөм алууга укуктуу.;

- катышуучунун Кыргыз Республикасынын мыйзамдарынын талаптарына ылайык кандайдыр бир комиссиялык төлөмдөрдү, айыптык санкцияларды жана башка төлөмдөрдү албастан, кредитти каалаган убакта толугу менен же бөлүп төлөө аркылуу мөөнөтүнөн мурда төлөөгө укугу;

- форс-мажордук жагдайлар орун алган шартта, кредиттик союз менен карыз алуучу ортосундагы өз ара иш алып баруу шарттары. Форс-мажордук жагдайларда жаратылыш кырсыктары (сел жүрүү, жер титирөө, өрт жана башка жаратылыш же техногендик кырсыктар), эпидемия, өзгөчө кырдаалдардын киргизилиши, массалык баш аламандык, талап-тоноочулук. аскердик аракеттер ж.б. ушул сыяктуу окуялар камтылышы мүмкүн, бирок булар менен эле чектелип калбайт;

- катышуучунун кредиттик союздан карыздын айкын өлчөмү тууралуу маалыматты жана кредиттик келишимдин шарттары өзгөргөн учурда - жаңы төлөө графигин алуу укугу;

- катышуучунун кредиттин мөөнөтүн узартуу (пролонгация) же реструктуризациялоо өтүнүчү менен кредиттик союзга кайрылуу укугу. Катышуучу кредиттик союзга кредиттин мөөнөтүн узартуу (пролонгация) же реструктуризациялоо өтүнүчү менен кат жүзүндө кайрылган учурда, кредиттик союз аны кароого жана өтүнүч ээсине бул кайрылуу боюнча кабыл алынган чечим тууралуу кат жүзүндө жооп берүүгө милдеттүү;

- эгерде кредиттин негизги суммасынын 50 пайызынан көбүрөөгү төлөнгөн болсо, кардардын мурдагы күрөөнү башка күрөөгө алмаштыруу укугу. Мында анын наркы кредиттик союздун ички документтеринин талаптарына ылайык жана кредиттик союздун макулдугу боюнча кредит боюнча карыздын калган суммасын жабууга тийиш;

- кредиттик союздун карыз алуучунун талабы боюнча анын кредит алгандыгы жана ошол кредит боюнча тартипти сактагандыгы тууралуу маалыматты башка финансы-кредит уюмуна берүү үчүн, үч жумуш күнү ичинде сунуштоо, ошондой эле карыз алуучунун эсеби жөнүндө так жана анык маалыматты (эсептин, чектин көчүрмөсү, баланстын абалы, кредит боюнча төлөмдүн тастыктамасы жана башка зарыл маалыматтар) сунуштоо милдети;

- эгерде күрөө предмети коом үчүн тарыхый, көркөм же башка маданий баалуулукка ээ болгон же жеке адамдын менчик укугуна таандык жалгыз турак жай болуп саналса, күрөө предметинин эсебинен сот аркылуу гана өндүрүү.

5.2.6. Кредиттик келишимде кеминде төмөнкүлөр көрсөтүлөт:

- тараптардын аталышы;

- келишим предмети;

- кредиттик келишимди колдонуу мөөнөтү;

- кредиттик союздун укуктары жана милдеттери;

- кредиттик бюролорго карыз алуучу жөнүндө маалымат берүү шарттары;

- күрөөдөн чектөөнү алып салууга же күрөөнү алмаштырууга кредиттик союздун жана күрөө коюучунун/күрөө коюучулардын жазуу жүзүндөгү макулдугу менен гана жол берилет.

Мында, кредиттин камсыздоосуна бирден ашык күрөөлүк мүлк сунушталган болсо жана күрөө коюучу катары үчүнчү жак (карыз алуучу эмес) болгон учурда, кредиттик союз күрөө коюучуга (үчүнчү жакка) күрөөнү алмаштырууга же бошотууга артыкчылыктуу (карыз алуучуга карата) укукту сунуштоого тийиш.

5.3.7. Күрөө жөнүндө келишимге наркын көрсөтүү менен коюлуп жаткан мүлктүн толук тизмектелиши, ошондой эле сертификаттар, күбөлүктөр жана эгерде болгон болсо башка техникалык документтер кошо тиркелет. Күрөө жөнүндө келишим жазуу жүзүндө таризделүүгө жана Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык Кыргыз Республикасынын ыйгарым укуктуу мамлекеттик органында катталууга тийиш. Кыймылсыз мүлктү күрөөгө коюу жөнүндө келишим милдеттүү түрдө ыйгарым укуктуу органда мамлекеттик каттоодон өтүүгө тийиш.

Күрөө жөнүндө келишимдин түп нускаларынын саны ыйгарым укуктуу органда нотариалдык жактан күбөлөндүрүү жана каттоодон өтүү үчүн тараптардын санына шайкеш келүүгө тийиш.

Күрөө жөнүндө келишимдин түп нускаларынын саны ыйгарым укуктуу органда каттоо үчүн тараптардын санына ылайык келүүгө тийиш.

7. «Проблемалуу» кредиттер менен иш алып баруу

7.3.2. Ушул иш-чаралар менен катар эле, карыз алуучунун өзү менен туруктуу иш алып баруу зарыл, ал төмөнкү максаттарда жүргүзүлүшү мүмкүн:

- карыз алуучуга ал кредиттик келишимдин шарттарын бузууга жол бергендиги, кредитти төлөө мөөнөтү өтүп кеткендиги жана ушуга байланыштуу проблемалардын келип чыгышы ыктымалдыгы жөнүндө маалымдоо;

- сүйлөшүүлөрдү жүргүзүү;

Проблемалуу" кредиттер менен иш алып барууда, жолугушууларды өткөрүп, сүйлөшүүлөрдү жүргүзүүдө жана башка чараларды ишке ашырууда кредиттик союздун кызматкерлери ишкердик жана кесипкөйлүк этиканы так сактоого тийиш.

- сүйлөшүүлөрдү жүргүзүү;

- карыз алуучуну кредиттик союзга чакыруу;

- карыз алуучуга кредиттик келишимдин шарттарынын сакталбагандыгы жөнүндө, аны бузуунун себептерин (мөөнөтү өтүп кеткен күндөрдүн саны ж.б.).

Ошондой эле келишим шарттарынын бузулушуна байланыштуу мүмкүн болуучу көйгөйлөрдү көрсөтүү менен кат жүзүндө/электрондук билдирүүнү жөнөтүү. Мында карыз алуучунун кредиттик досьесинде карыз алуучу менен өткөрүлгөн жолугушуулар жана сүйлөшүүлөр жана ага жазуу жүзүндө/электрондук билдирүүлөрдү жөнөтүү жөнүндө маалымат белгиленүүгө тийиш.

Кредиттик союздарда кредиттик тобокелдикти тескөө боюнча минималдуу талаптар жөнүндө жобого 1-тиркеме
Карыз алуучунун кредиттик досьесине карата МИНИМАЛДУУ ТАЛАПТАР
I. Общая информация о заемщике
6. Катышуучунун жубайынын кредит алууга макулдугу (бир карыз алуучуга берилүүчү кредиттин суммасы 50000 сомдон ашса жана ошол учурда ал башка кредит төлөп жаткан болсо).	6. Катышуучунун жубайынын кредит алууга макулдугу (бир карыз алуучуга берилүүчү кредиттин суммасы 100 000 сомдон ашса жана ошол учурда ал башка кредит төлөп жаткан болсо).
14. Кредиттин максаттуу пайдаланылышын текшерүү боюнча отчет.	14. Кредиттин максаттуу пайдаланылышын текшерүү жөнүндө отчет кредиттин максаттарына жараша жана эгерде бар болсо, документтер (келишимдер, кабыл алуу актысы, эсеп-фактуралар, эсеп-фактуралар ж.б.) менен ырасталууга тийиш. 50 000 сомдон ашпаган суммадагы кредит үчүн, ошондой эле кредиттик союздун учурдагы эсебинен акча каражаттарын контрагент сатуучунун/дүкөндүн эсептик эсебине которуу жолу менен берилген керектөө кредити үчүн болжолдонгон сумманы текшерүү жөнүндө отчет кредитти пайдалануу жүзөгө ашырылышы мүмкүн эмес.

16. Ушул Жобонун талаптарына ылайык жана кредиттик союздун кароосу боюнча башка маалыматтар жана маалыматтар

Приложение 2 к Положению о минимальных требованиях по управлению кредитным риском в кредитных союзах

Колдонуудагы редакция:

Кредиттик союздун катышуучуларынын чыгашаларынын (төлөмдөрүнүн) жана айыптык санкциялардын

ТИЗМЕГИ

Кредиттик союздун катышуучуларынын укуктары
Кредиттик союздун катышуучусунун кредит боюнча чыгашалары (төлөмдөрү)
Кредиттин суммасы	Кредиттик келишимде көрсөтүлөт
Кредит боюнча пайыздык төлөмдөр
Кардардын арызы боюнча келишим шарттарын өзгөртүү үчүн комиссиялык төлөм (Улуттук банктын ченемдик укуктук актыларынын талаптарына ылайык кредит реструктуризацияланган учурларды кошпогондо)	Комиссиялык төлөмдөр болгон учурда, алар кредиттик союз бекиткен тарифтерге ылайык, кредиттик келишимде пайыздык же нарктык мааниде көрсөтүлөт.
Келишимде кредиттик союздун кредиттик каражаттарды берүү боюнча шартсыз милдеттенмеси каралган учурда, акча каражаттарын (кредиттик линиянын пайдаланылбаган бөлүгү үчүн) резервге чегерүү үчүн комиссиялык төлөм
Коммерциялык банктын (коммерциялык банктарда тейлөө, накталай акча алуу) тарифтерине ылайык, кредиттик союздун банктык кызмат көрсөтүүлөргө байланышкан чыгымдарын камтыган, кассалык тейлөө үчүн комиссиялык төлөм (кредитти түздөн-түз берүүгө байланышпаган), ошондой эле үчүнчү жактардын нак акчаны инкассациялоого байланышкан чыгашалары
Үчүнчү жактардын пайдасына төлөмдөр (камсыздандыруу, нотариус, мамлекеттик органдарда каттоо кызматынын кызмат көрсөтүүлөрү үчүн төлөө акысы, кредиттик союздун коммерциялык банктын тарифтерине ылайык, кредитти карыз алуучунун коммерциялык банктарда ачылган эсебине накталай эмес которууга байланыштуу чыгымдары)	Кредиттик союз мындай кызмат көрсөтүүлөрдү сунуштабаган учурларда, кардарга маалымат берүү үчүн, бул чыгашалар карыз алуучу тарабынан үчүнчү жактардын пайдасына жүргүзүлөрүн, ошондой эле мындай баалоо келечекте өзгөрүшү мүмкүн экендигин белгилөө менен, кредиттик келишим түзүлгөн күнгө карата үчүнчү жактардын колдонуудагы тарифтери боюнча мындай чыгашалардын наркын көрсөтүүгө тийиш.
Кредиттик союздун айыптык санкциялары жана туумдары
Карыздын негизги суммасы жана пайыздары боюнча төлөмдөрдүн мөөнөтүндө төлөнбөгөндүгү үчүн	Кредиттик келишимдин негизинде кредиттик союз тарабынан пайыздык же нарктык мааниде алынуучу айыптык санкциялардын бекитилген өлчөмдөрүнө ылайык көрсөтүлөт. Мында негизги сумма жана пайыздар боюнча мөөнөтүндө төлөнбөгөн карыз үчүн үстөк айып (айыптык төлөм, туум) боюнча пайыздын өлчөмү кредиттик келишимде көрсөтүлгөн кредит боюнча номиналдык пайыздык ченден ашпоого тийиш, ал эми кредит колдонулган бардык мөөнөт ичинде чегерилген үстөк айыптын (айыптык төлөм, туум) максималдуу өлчөмү берилген кредиттин суммасынын 20 пайызынан ашпоого тийиш.
Күрөөлүк камсыздоо боюнча документтердин түп нускаларынын өз учурда кайтарылып берилбегендиги үчүн (форс-мажордук жагдайларга жана кредититк союз тарабынан каралууга тийиш болгон башка объективдүү себептерге байланыштуу өз учурунда кайтарылып берилбеген учурларды кошпогондо)
Акча каражаттарын алгандан кийин кредиттик келишимди токтотуу шарттары	Кредиттик келишимдин негизинде кредиттик союз тарабынан пайыздык же нарктык мааниде алынуучу айыптык санкциялардын бекитилген өлчөмдөрүнө ылайык көрсөтүлөт.
Кредиттик союздун катышуучусунун укугу

_________________________________________	_____________________	________________
(Ыйгарым укуктуу адистин аты-жөнү)	(кол тамгасы)	(күнү)

__________________________________________	_____________________	________________
(Кредиттик союздун катышуучусунун аты-жөнү)	(кол тамгасы)	(күнү)

Cунуштарлан редакцияда:

Кредиттик союздун катышуучуларынын укуктары
Кредиттик союздун катышуучусунун кредит боюнча чыгашалары (төлөмдөрү)
Кредиттин суммасы	Кредиттик келишимде көрсөтүлөт
Кредит боюнча пайыздык төлөмдөр
Кардардын арызы боюнча келишим шарттарын өзгөртүү үчүн комиссиялык төлөм (Улуттук банктын ченемдик укуктук актыларынын талаптарына ылайык кредит реструктуризацияланган учурларды кошпогондо)	Комиссиялык төлөмдөр болгон учурда, алар кредиттик союз бекиткен тарифтерге ылайык, кредиттик келишимде пайыздык же нарктык мааниде көрсөтүлөт.
Келишимде кредиттик союздун кредиттик каражаттарды берүү боюнча шартсыз милдеттенмеси каралган учурда, акча каражаттарын (кредиттик линиянын пайдаланылбаган бөлүгү үчүн) резервге чегерүү үчүн комиссиялык төлөм
Коммерциялык банктын (коммерциялык банктарда тейлөө, накталай акча алуу) тарифтерине ылайык, кредиттик союздун банктык кызмат көрсөтүүлөргө байланышкан чыгымдарын камтыган, кассалык тейлөө үчүн комиссиялык төлөм (кредитти түздөн-түз берүүгө байланышпаган), ошондой эле үчүнчү жактардын нак акчаны инкассациялоого байланышкан чыгашалары
Үчүнчү жактардын пайдасына төлөмдөр (камсыздандыруу, нотариус, мамлекеттик органдарда каттоо кызматынын кызмат көрсөтүүлөрү үчүн төлөө акысы, кредиттик союздун коммерциялык банктын тарифтерине ылайык, кредитти карыз алуучунун коммерциялык банктарда ачылган эсебине накталай эмес которууга байланыштуу чыгымдары)	Кредиттик союз мындай кызмат көрсөтүүлөрдү сунуштабаган учурларда, кардарга маалымат берүү үчүн, бул чыгашалар карыз алуучу тарабынан үчүнчү жактардын пайдасына жүргүзүлөрүн, ошондой эле мындай баалоо келечекте өзгөрүшү мүмкүн экендигин белгилөө менен, кредиттик келишим түзүлгөн күнгө карата үчүнчү жактардын колдонуудагы тарифтери боюнча мындай чыгашалардын наркын көрсөтүүгө тийиш.
Кредиттик союздун айыптык санкциялары жана туумдары
Карыздын негизги суммасы жана пайыздары боюнча төлөмдөрдүн мөөнөтүндө төлөнбөгөндүгү үчүн	Кредиттик келишимдин негизинде кредиттик союз тарабынан пайыздык же нарктык мааниде алынуучу айыптык санкциялардын бекитилген өлчөмдөрүнө ылайык көрсөтүлөт. Мында негизги сумма жана пайыздар боюнча мөөнөтүндө төлөнбөгөн карыз үчүн үстөк айып (айыптык төлөм, туум) боюнча пайыздын өлчөмү кредиттик келишимде көрсөтүлгөн кредит боюнча номиналдык пайыздык ченден ашпоого тийиш, ал эми кредит колдонулган бардык мөөнөт ичинде чегерилген үстөк айыптын (айыптык төлөм, туум) максималдуу өлчөмү берилген кредиттин суммасынын 10 пайызынан ашпоого тийиш.
Күрөөлүк камсыздоо боюнча документтердин түп нускаларынын өз учурда кайтарылып берилбегендиги үчүн (форс-мажордук жагдайларга жана кредититк союз тарабынан каралууга тийиш болгон башка объективдүү себептерге байланыштуу өз учурунда кайтарылып берилбеген учурларды кошпогондо)
Акча каражаттарын алгандан кийин кредиттик келишимди токтотуу шарттары	Кредиттик келишимдин негизинде кредиттик союз тарабынан пайыздык же нарктык мааниде алынуучу айыптык санкциялардын бекитилген өлчөмдөрүнө ылайык көрсөтүлөт.
Кредиттик союздун катышуучусунун укугу
_________________________________________ _____________________ ________________ (Ыйгарым укуктуу адистин аты-жөнү) (кол тамгасы) (күнү) __________________________________________ _____________________ ________________ (Кредиттик союздун катышуучусунун аты-жөнү) (кол тамгасы) (күнү)

4. Кыргыз Республикасынын Улуттук банк Башкармасынын 2013-жылдын 25-сентябрындагы № 35/14 «Аманаттарды (депозиттерди) тартуу менен иш алып барбаган микрофинансылык уюмдарда кредиттик тобокелдикти тескөө боюнча минималдуу талаптар жөнүндө» жобо

12. Кредиттик саясат МФУлардын кызматкерлери кредиттерди сунуштоо, тариздөө, мониторинг жүргүзүү, классификациялоо жана кредиттик тобокелдиктерди тескөө иштеринде колдонууга милдеттүү болушкан стратегияны, параметрлерди жана жол-жоболорду аныктайт.

МФУ кредиттөө жана мониторинг жүргүзүү процессине тартылган кызматкерлерин карыз алуучулардын төлөөгө жөндөмдүүлүгүнө баа берүүнүн, проблемалуу кредиттер менен иш алып баруунун МФУда колдонулуп жаткан ыкмаларын эске алуу менен кредиттөө жана карыз алуучунун төлөөгө жөндөмдүүлүгүнө иликтөөлөрдү жүргүзүү жана баа берүү, ошондой эле кредиттөөдөгү башка маселелерге мониторинг жүргүзүү, анын ичинде кардарлар менен байланышты жөнгө салуу жана Кыргыз Республикасынын мыйзам талаптарын аткаруу, жоопкерчиликтүүлүк менен кредиттөө принциптеринин сакталышы маселелери боюнча мезгил-мезгили менен окутуп туруу мүмкүнчүлүгүн камсыз кылууга тийиш.

Эгерде гарантия (кепилдик) бирден бир камсыздоо болуп саналса, анда МФУ гарантиялык милдеттенмелерин аткаруу жөндөмдүүлүгүн, анын ичинде жоопкерчилигин жана төлөө жөндөмдүүлүгүн аныктоо максатында, гаранттын (кепилдик берүүчүнүн) финансылык абалына кылдат иликтөө жүргүзүүгө тийиш.

МФУ кредит боюнча тобокелдиктерди эске алып, эгерде кепилдик кредит боюнча кошумча камсыздоо болуп саналса, гаранттын же кепилдик берүүчүнүн төлөө жөндөмдүүлүгүнө иликтөө жүргүзбөй койсо деле болот.

МФУ карыз алуучунун жана гаранттын төлөөгө жөндөмдүүлүгүн талдоо жана баалоо методологиясын аныктаган ички документти бекитүүгө тийиш. Документ МФУда болгон бардык маалыматтарды эске алуу менен карыз алуучунун жана/же гаранттын финансылык абалын, алардын милдеттенмелерин аткаруу жөндөмдүүлүгүн баалоого мүмкүндүк берүүчү комплекстүү стандарттарды камтууга тийиш. Тастыктоочу документтердин тизмеси ушул ички документте аныкталат, ал эми карыз алуучунун жана/же гаранттын кирешелери жөнүндө маалыматты тастыктаган документтердин өзү МФУнун карыз алуучуга кредит берүү жөнүндө чечим кабыл алуусу үчүн ишенимдүү жана жетиштүү болууга тийиш.

Мындан тышкары, бул ички документ кредиттин максаттуу пайдаланылышын текшерүү жөнүндө отчеттун формасына жана толтурулушуна карата талаптарды аныктоого тийиш. Отчет кредит берилген күндөн тартып бир айдын ичинде толтурулууга жана каражаттардын пайдаланылышы жөнүндө ырастоочу маалыматтарды камтууга тийиш. Мында тастыктоочу документтердин тизмеси ушул ички документте аныкталат, ал эми карыз алуучунун кредитин максаттуу пайдалануу жөнүндө маалыматты тастыктаган документтердин өзү ишенимдүү жана жетиштүү болууга тийиш. Кредиттин максаттуу пайдаланылышын текшерүү жөнүндө отчетту түзүү 100 000 сомдон ашпаган суммадагы кредит, ошондой эле эсептешүүдөн акча каражаттарын которуу жолу менен каралган Мурабаха келишими боюнча керектөө кредити/каржылоо үчүн талап кылынбайт. микрофинансы уюмунун эсебин контрагент сатуучунун/дүкөндүн эсептешүү эсебине.

МФУлар кредиттин тобокелдиктерин эске алуу менен, эгерде кепилдик кредит боюнча кошумча камсыздоо болуп саналса, гаранттын же гаранттын төлөө жөндөмдүүлүгүн талдай албайт

19. Кредит алуу үчүн кардар жок дегенде ушул жобонун 1-тиркемеге ылайык сунушталган документтерди берүүсү зарыл.

МФУда маалыматтардын сакталышын жана коргоого алынышын камсыз кылуу талаптары каралган маалымат менен иш алып баруу боюнча ички жол-жобо иштелип чыгышы зарыл. МФУнун кызматкерлери маалымат топтоодо жана кардарлар менен иш алып барууда мыйзам талаптарына ылайык маалыматтар кандай учурларда гана колдонула тургандыгы так чечмелеп, түшүндүрүүгө тийиш.

Кардардын (кардарлардын) сүрөттөрүн же алар катышкан видео жаздырууларды, аудио жаздырууларды жана аларга тиешелүү башка маалыматтарды жарнамалык, маркетингдик маалыматтарда же башка жалпыга маалымдоо максаттарында пайдалануу үчүн ага кардардын (кардарлардын) кат жүзүндө макулдугун алуу талап кылынат.

19. Кредит алуу үчүн кардар жок дегенде ушул жобонун 1-тиркемеге ылайык сунушталган документтерди (кагаз жүзүндө же электрондук документ формасында) берүүсү зарыл.

24. Кредиттик келишимге кол коюлгандан жана МФУдан акча каражаттарын алгандан кийин кардар төмөнкүлөргө укуктуу:

1) МФУлардан карыздын өлчөмү жөнүндө маалыматты жана кредиттик келишимдин шарттары өзгөргөн учурда - төлөмдөрдүн жаңы графигин алууга;

2) кредит (лизинг) боюнча карызын Кыргыз Республикасынын мыйзамдарынын талаптарына ылайык, карызды кайсы убакта болбосун кандайдыр бир комиссиялык төлөмдөрсүз, айыптык санкцияларсыз жана башка төлөмдөрсүз мөөнөтүнөн мурда толугу менен же бөлүп-бөлүп төлөөгө;

3) МФУга кредитти пролонгациялоо же реструктуризациялоо өтүнүчү менен кайрылууга. Карыз алуучу МФУга кредитти пролонгациялоо же реструктуризациялоо өтүнүчү менен кат түрүндө кайрылган шартта, МФУ аны карап чыгууга жана кат ээсине аталган кайрылуу боюнча чечимин кат түрүндө билдирүүгө тийиш;

4) эгерде, кредиттин негизги суммасынын 50 пайызынан көбүрөөгү төлөнгөн болсо, МФУнун ички документтеринин талаптарына ылайык жана МФУнун макулдугу менен коюлган күрөөнүн ордуна наркы кредит боюнча калган сумманы жапкан башка күрөөнү сунуштоого.

4) МФУнун жана күрөө коюучунун/күрөө коюучулардын кат жүзүндөгү макулдугу менен гана күрөө предметин алмаштырууга, күрөөдөн чектөөнү алып салууга жол берилет.

Мында, кредиттин камсыздоосуна бирден ашык күрөөлүк мүлк сунушталган жана күрөө коюучу катары үчүнчү жак (карыз алуучу эмес) иш алып барган учурда, МФУ күрөө коюучуга (үчүнчү жакка) күрөөнү алмаштырууга же бошотууга артыкчылыктуу (карыз алуучуга карата) укукту сунуштоого тийиш.

Келишим түзгөн ар бир тарап кредиттик келишимдин бардык тарап кол койгон түп нускасын, же болбосо анын келишим түзгөн тарапка таандык экендигин тастыктоого өбөлгө түзгөн, электрондук кол тамга аркылуу кол коюлган, электрондук документ формасында алууга тийиш. Кредиттик келишим Кыргыз Республикасынын мыйзамдарынын, Улуттук банктын ченемдик укуктук актыларынын талаптарына каршы келбөөгө тийиш. МФУ кардардын келишимдин түп нускасын же электрондук кол тамга аркылуу кол коюлган, электрондук документти алгандыгы тууралуу тил катты кардардан кагаз жүзүндө же электрондук кол тамга аркылуу кол коюлган, электрондук түрүндө алуусу зарыл. Кредиттик келишимдин түп нускасына МФУнун кардар келишимдин түп нускасын алгандыгы тууралуу белгилөөсү жогорудагы тил катка теңдештирилет. Кардар акча каражаттарды алгандыгы тууралуу факт тиешелүү документ менен тастыкталууга тийиш.

Кредит боюнча келишимдердин түп нускаларынын саны келишим түзгөн тараптардын санынан кем болбоосу зарыл. Кошо жоопкерчиликтүү топ тараптардын бири катары катышкан топко бириккендерди кредиттөөдө, кошо жоопкерчиликтүү топ үчүн кредиттик келишимдин түп нускасынын саны, келишимге кол коюшкан топтун катышуучуларынын санынан аз болбоого тийиш. МФУ Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына ылайык, кредиттик келишимге карата бардык документтердин түп нускасынын сакталышын камсыз кылууга милдеттүү.

Мында аралыкта туруп/обочодон тейлөө каналдары аркылуу, Улуттук банктын ченемдик укуктук актыларында белгиленген суммаларда берилген кредиттер боюнча келишимдерге, келишим түзгөн тарапка таандык экендигин тастыктоого өбөлгө түзгөн, электрондук кол тамга аркылуу кол коюуга болот.

Кредиттик келишимдин тексти карыз алуучу кабыл алууга түшүнүктүү жана жеткиликтүү болууга тийиш. Катышуучунун кредиттик келишимдин шарттарынан келип чыккан укуктары жана милдеттери кредиттик келишимдин өзүнчө бөлүгүндө чагылдырылууга тийиш. Кредиттик келишимдин бүтүндөй тексти жана ага карата бардык тиркемелери бирдей шрифтте жана ал кеминде 12 өлчөмдө берилүүгө тийиш (талап коюлган учурда көрүүсү начар кардар үчүн 16дан кем эмес).

Көрүүсү же угуусу бузулган кардарды тейлөөдө МФУ кардардын каалоосу боюнча кредиттик келишимдин жана кардар кол коюучу башка документтердин текстинин үн коштоосун/сурдокотормосун камсыз кылуусу зарыл.

Бар болгон бузулуулардан улам, өз алдынча кол коеё албаган кардар, Кыргыз Республикасынын мыйзамдарынын талаптарын эске алуу менен кредиттик келишимде жана башка документтерде факсимилдик кол тамганы колдоно алат.

29. МФУ менен кардардын ортосунда, анын ичинде электрондук формада түзүлүүчү, келишим түзгөн тарапка таандык экендигин тастыктоого мүмкүндүк берген электрондук кол тамга коюу аркылуу кол коюлган кредиттик келишим, ага карата бардык тиркемелер жана башка келишимдер/макулдашуулар мамлекеттик тилде жана зарыл болгон учурда расмий тилде түзүлөт. Кредиттик келишимдин ар бир барагы бардык тиркемелери менен кошо кагаз жүзүндө же болбосо бирдиктүү электрондук документ формасында кардар тарабынан кол коюлууга тийиш.

33-1. Берилген кредиттер боюнча пайыздык чен Кыргыз Республикасынын "Кыргыз Республикасында сүткорлук ишти чектөө жөнүндө" Мыйзамына ылайык эсептелген, жол берилген пайыздын өлчөмүнөн ашып кетсе, МФУ аталган Мыйзам талаптарынын, анын ичинде төмөнкүлөрдүн аткарылышын камсыз кылууга тийиш:

- карыз алуучунун кредитор алдындагы акчалай жана/же материалдык милдеттенмелерин аныктоодо кредиттин же насыянын колдонуудагы мөөнөтү ичинде чегерилген кошумча төлөмдүн (айып, туум) өлчөмү «Кыргыз Республикасында сүткорлук ишти чектөө жөнүндө» Кыргыз Республикасынын Мыйзамында белгиленген мааниден ашпоого тийиш.

9. «Проблемалуу» кредиттер менен иш алып баруу

56. Ушул иш-чаралар менен катар эле МФУ карыз алуучунун өзү менен туруктуу иш алып барып, ага кредиттик келишим шарттарын бузууга жол берилгендиги, кредитти төлөө мөөнөтү өтүп кеткендиги жана ушундан улам проблемалардын келип чыгышы ыктымалдыгы жагдайын маалымдап, сүйлөшүүлөрдү жүргүзүү.

56. Бул иш-чаралар менен катар МФУ карыз алуучунун өзү менен иш алып барышы мүмкүн, ал төмөнкүдөй болот:

- сүйлөшүүлөрдү жүргүзүү;

- карыз алуучуну МФУга чакыруу;

- карыз алуучуга кредиттик келишимдин шарттарын аткарбагандыгы жөнүндө бузуунун себебин (кечигип калган күндөрдүн саны ж.б.у.с.), ошондой эле кредиттик келишимдин талаптарын бузууга байланыштуу мүмкүн болгон көйгөйлөр жөнүндө жазуу жүзүндө/электрондук билдирүү жөнөтүү. келишимдин шарттары.

Мында зайымчынын кредиттик делосу зайымчы менен болгон жолугушуулар жана сүйлөшүүлөр жөнүндө маалыматтарды жана ага жиберилген жазуу жүзүндөгү/электрондук билдирүүлөрдү камтууга тийиш.

«Аманаттарды (депозиттерди) тартпаган микрофинансылык уюмдарда кредиттик тобокелдикти тескөө боюнча минималдуу талаптар жөнүндө» жобого карата 1-тиркеме

Карыз алуучунун кредиттик таржымалына карата

МИНИМАЛДУУ ТАЛАПТАР

1. Жеке адамдан талап кылынуучу документтер:

1) МФУ тарабынан белгиленген форма боюнча кардардын кол тамгасы коюлган кредит алууга билдирме (топтук кредиттөөдө - кошо жоопкерчиликтүү топтун ар бир катышуучусу кол тамга коет);

2) билдирме берүүгө чейинки алты ай ичинде ошол МФУдан же башка финансы-кредит уюмдарынан алынган/орду жабылган/орду жабылбаган кредиттер жөнүндө маалымат (карыз алуучу тарабынан кат жүзүндө сунушталган маалыматка ылайык, мисалы, карыз алуучунун кредиттик билдирмесинде же башка документинде камтылган);

3) кредиттик бюродон (бюролордон) карыз алуучу боюнча кредиттик отчет;

4) кардардын өзү тууралуу кредиттик отчеттун сунушталышына макулдугу (кредит алууга билдирмеде көрсөтүлүшү мүмкүн);

5) МФУ кардарын идентификациялоого мүмкүндүк берген, инсандыгын тастыктаган кагаз жүзүндөгү документтин же мамлекеттик маалымат системаларынан алынган санарип форматтагы документтин көчүрмөсү

6) ыйгарым укуктуу орган тарабынан айкын жашаган жеринен берилген маалым кат (МФУ талабы боюнча зарылчылыгына жараша);

7) кардардын кирешеси жөнүндө маалымат;

8) күрөөгө коюлган мүлктүн описи (болгон болсо);

9) кардардын жубайынын/жолдошунун кредит алууга макулдугу (бир карыз алуучу 50000 сомдон жогору суммага кредит алса жана учурда кредити болуп, кайталап кредит алса). Ал эми кошо жоопкерчиликтүү топтун катышуучуларына кредит сунушталган шартта - кийин документтин түп нускасын сунуштоо менен жубайынын/жолдошунун макулдугун тастыктаган документ факсимиль, электрондук жана башка байланыш каналдары аркылуу алынат.

2. Юридикалык жакты түзүүсүз жеке ишкердикти жүзөгө ашырган жеке адамдан жогоруда белгиленгендерден тышкары, төмөнкү документтер талап кылынат:

1) юридикалык жакты түзүүсүз жеке ишкердикти жүзөгө ашырган жеке адам катары мамлекеттик каттоодон (кайра каттоодон) өткөндүгү жөнүндө күбөлүктүн көчүрмөсү (болгон болсо);

2) салык органынан, социалдык органдан маалымкат (болгон болсо);

3) патенттин көчүрмөсү (болгон болсо).

3. Юридикалык жактан талап кылынуучу документтер:

1) МФУ тарабынан белгиленген формада толтурулган, кардардын кол тамгасы коюлган кредит алууга билдирме;

3) юридикалык жактын жетекчисинин каражаттарды тескөөгө ыйгарым укугун тастыктаган документтин көчүрмөсү;

4) нотариалдык жактан тастыкталган, кол тамга коюу укугуна ээ адамдардын кол тамга үлгүсү түшүрүлгөн карточкалар;

5) уюштуруу документтердин көчүрмөлөрү;

6) юридикалык жактын мамлекеттик каттоодон (кайра каттоодон) өткөндүгү жөнүндө күбөлүгүнүн көчүрмөсү;

7) эгерде юридикалык жактын мамлекеттик каттоодон (кайра каттоодон) өткөндүгүн тастыктаган күбөлүктө салык төлөөчүнүн идентификациялык номери көрсөтүлбөсө, салык органы тарабынан берилген каттоо карточкасынын көчүрмөсү;

8) күрөөгө коюлган мүлктүн описи.

1. Жеке адамдан талап кылынуучу документтер:

2) күчүн жоготту деп таанылсын

3) кредиттик бюродон (бюролордон) карыз алуучу боюнча кредиттик отчет;

6) иш жүзүндө жашаган жеринен маалымкат (зарыл болгон учурда МФУнун кароосу боюнча)»;

7) Акыркы 3-12 ай ичиндеги (мында МФУ, эмгек акы жөнүндө маалымкат берилүүгө тийиш болгон мезгил аралыгын өз алдынча аныктоого укуктуу) эмгек акысы жөнүндө маалымкат же карыз алуучунун кирешелери/төлөөгө жөндөмдүүлүгү жөнүндө маалыматты тастыктаган башка документтер (эгерде карыз алуучу - жеке адам болсо);

8) күрөөгө коюлган мүлктүн описи (болгон болсо);

9) кардардын жубайынын/жолдошунун кредит алууга макулдугу (бир карыз алуучу 100 000 сомдон жогору суммага кредит алса жана учурда кредити болуп, кайталап кредит алса). Ал эми кошо жоопкерчиликтүү топтун катышуучуларына кредит сунушталган шартта - кийин документтин түп нускасын сунуштоо менен жубайынын/жолдошунун макулдугун тастыктаган документ факсимиль, электрондук жана башка байланыш каналдары аркылуу алынат.

2) салык органынан, социалдык органдан маалымкат (болгон болсо);

3) патенттин көчүрмөсү (болгон болсо).

3. Юридикалык жактан талап кылынуучу документтер:

1) МФУ тарабынан белгиленген формада толтурулган, кардардын кол тамгасы коюлган кредит алууга билдирме;

3) юридикалык жактын жетекчисинин каражаттарды тескөөгө ыйгарым укугун тастыктаган документтин көчүрмөсү;

5) уюштуруу документтердин көчүрмөлөрү;

6) юридикалык жактын мамлекеттик каттоодон (кайра каттоодон) өткөндүгү жөнүндө күбөлүгүнүн көчүрмөсү;

7) күчүн жоготту деп таанылсын

8) күрөөгө коюлган мүлктүн описи.

8. Карыз алуучу менен кат алышуулар (бардык кат-кабарларды кошо тиркөө менен).

8. Карыз алуучу менен кат алышуу (бардык корреспонденцияларды кошо тиркөө менен), анын ичинде электрондук түрдө кат алышуу МФУ менен карыз алуучунун ортосунда түзүлгөн келишим шарттарына ылайык жүргүзүлөт.

10. Кредиттин максаттуу пайдаланылгандыгы жөнүндө отчет.

10. 100 000 сомдон ашпаган суммадагы кредитти кошпогондо, кредиттин максаттарына жараша документтер (контракттар, кабыл алуу актысы, эсеп-фактуралар, эсеп-фактуралар ж.б.) менен ырасталган кредиттин максаттуу пайдаланылышын текшерүү жөнүндө отчет, ошондой эле МФУнун учурдагы эсебинен сатуучунун/контрагенттик дүкөндүн учурдагы эсебине акча каражаттарын которуу жолу менен каралган Мурабаха келишими боюнча керектөө кредиттери/каржылоо.

12. Кепил болуучунун кирешеси жөнүндө маалымат.

Эгерде кепилдик же гарантия суммасы Улуттук банктын ченемдик укуктук актыларында белгиленген микрокредиттин максималдуу суммасынан ашыкты түзгөн кредит боюнча берилсе, ошондой эле кепилдик кредит боюнча негизги камсыздоо болуп саналса, анда карыз алуучу кепилдик берүүчүнүн кирешелери тууралуу төмөнкү маалыматтарды берет:

- тиешелүү кредиттик келишимди, гарантия берилген сумманы, гарантия бүткөн күндү көрсөтүү менен кат жүзүндөгү гарантия же кепилдик;

- гаранттын тиешелүү органынын гарантия берүү жөнүндө чечими;

- кепилдик берүүчүнүн жубайынын/жолдошунун (эгер болсо) кепилдик берүү тууралуу макулдугу;

- гаранттын уюштуруу документтери;

- гаранттын акыркы жыл үчүн финансылык отчету (эгерде гарантия бирден бир камсыздоо болуп саналса);

- акыркы 3-12 ай ичинде эмгек акы жөнүндө маалымкат (мында МФУ эмгек акы жөнүндө маалымкат сунушталууга тийиш болгон мезгилди өз алдынча аныктоого укуктуу) же кирешеси тууралуу маалыматты тастыктаган башка документтер (эгерде кепилдик берүүчү -жеке адам болсо);

- гаранттын же кепилдик берүүчүнүн төлөөгө жөндөмдүүлүгүн иликтөө.

12 Кепилдин кирешеси / төлөө жөндөмдүүлүгү жөнүндө маалымат.

- гаранттын тиешелүү органынын гарантия берүү жөнүндө чечими;

- кепилдик берүүчүнүн жубайынын/жолдошунун (эгер болсо) кепилдик берүү тууралуу макулдугу;

- гаранттын уюштуруу документтери;

- гаранттын акыркы жыл үчүн финансылык отчету (эгерде гарантия бирден бир камсыздоо болуп саналса);

- гаранттын же кепилдик берүүчүнүн төлөөгө жөндөмдүүлүгүн иликтөө.

21. МФУнун каалоосу боюнча башка маалыматтар.

21. Ушул Жобонун талаптарына ылайык жана МФУнун кароосу боюнча башка маалыматтар жана маалыматтар.

«Аманаттарды (депозиттерди) тартпаган микрофинансылык уюмдарда кредиттик тобокелдикти тескөө боюнча минималдуу талаптар жөнүндө» жобого

3-тиркеме

Колдонуудагы редакция:

МФУ кардарларынын чыгашаларынын (төлөмдөрүнүн) жана айыптык санкциялардын

ТИЗМЕГИ

МФУ кардарынын укуктары
МФУ кардарынын кредит боюнча чыгашалары (төлөмдөрү)
Кредиттин суммасы	Кредиттик келишимде көрсөтүлөт
Кредит боюнча пайыздык төлөмдөр
Кардардын арызы боюнча келишим шарттарын өзгөртүү үчүн комиссиялык төлөм (Улуттук банктын ченемдик укуктук актыларынын талаптарына ылайык кредит реструктуризацияланган учурларды кошпогондо)	Комиссиялык төлөмдөр болгон учурда, алар МФУ бекиткен тарифтерге ылайык кредиттик келишимде пайыздык же нарктык мааниде көрсөтүлөт
Келишимде МФУнун кредиттик каражаттарды берүү боюнча шартсыз милдеттенмеси каралган учурда, акча каражаттарын (кредиттик линиянын пайдаланылбаган бөлүгү үчүн) резервге чегерүү үчүн комиссиялык төлөм
Коммерциялык банктын (коммерциялык банктарда тейлөө, накталай акча алуу) тарифтерине ылайык, МФУнун банктык кызмат көрсөтүүлөргө байланышкан чыгымдарын камтыган, кассалык тейлөө үчүн комиссиялык төлөм (кредитти түздөн-түз берүүгө байланышпаган), ошондой эле үчүнчү жактардын нак акчаны инкассациялоого байланышкан чыгашалары
Үчүнчү жактардын пайдасына төлөмдөр (камсыздандыруу, нотариус, мамлекеттик органдарда каттоо кызматынын кызмат көрсөтүүлөрүнө төлөө акысы, коммерциялык банктын тарифтерине ылайык, кредитти карыз алуучунун коммерциялык банктарда ачылган эсебине нак эмес түрдө которууга байланыштуу МФУнун чыгашалары)	МФУ мындай кызмат көрсөтүүлөрдү сунуштабаган учурларда, кардарга маалымат берүү үчүн, бул чыгашалар карыз алуучу тарабынан үчүнчү жактардын пайдасына жүргүзүлөрүн, ошондой эле мындай баалоо келечекте өзгөрүшү мүмкүн экендигин белгилөө менен, кредиттик келишим түзүлгөн күнгө карата үчүнчү жактардын колдонуудагы тарифтери боюнча мындай чыгашалардын наркын көрсөтүүгө тийиш.
МФУнун айыптык санкциялары жана туумдары
Карыздын негизги суммасы жана пайыздары боюнча төлөмдөрдүн мөөнөтүндө төлөнбөгөндүгү үчүн	Кредиттик келишимдин негизинде МФУ тарабынан пайыздык же нарктык мааниде алынуучу айыптык санкциялардын бекитилген өлчөмдөрүнө ылайык көрсөтүлөт. Мында негизги сумма жана пайыздар боюнча мөөнөтүндө төлөнбөгөн карыз үчүн үстөк айып (айыптык төлөм, туум) боюнча пайыздын өлчөмү кредиттик келишимде көрсөтүлгөн кредит боюнча номиналдык пайыздык ченден ашпоого тийиш, ал эми кредит колдонулган бардык мөөнөт ичинде чегерилген үстөк айыптын (айыптык төлөм, туум) максималдуу өлчөмү берилген кредиттин суммасынын 20 пайызынан ашпоого тийиш
Күрөөлүк камсыздоо боюнча документтердин түп нускаларынын топтому өз учурунда кайтарылып берилбегендиги үчүн (форс-мажордук жагдайларга жана башка МФУ тарабынан каралууга тийиш болгон объективдүү себептерге байланыштуу өз учурунда кайтарылып берилбеген учурларды кошпогондо)
Акча каражаттарын алгандан кийин кредиттик келишимди токтотуу шарттары	Кредиттик келишимдин негизинде МФУ тарабынан пайыздык же нарктык мааниде алынуучу айыптык санкциялардын бекитилген өлчөмдөрүнө ылайык көрсөтүлөт
Башка чыгашалар

______________________

_____________

___________

______________________

_____________

___________

(МФУнун кредит боюнча

адисинин аты-жөнү)

(кол тамгасы)

(күнү)

(МФУ кардарынын

аты-жөнү)

(кол тамгасы)

(күнү)

Сунушталган редакция:

МФУ кардарларынын чыгашаларынын (төлөмдөрүнүн) жана айыптык санкциялардын

ТИЗМЕГИ

МФУ кардарынын укуктары
МФУ кардарынын кредит боюнча чыгашалары (төлөмдөрү)
Кредиттин суммасы	Кредиттик келишимде көрсөтүлөт
Кредит боюнча пайыздык төлөмдөр
Кардардын арызы боюнча келишим шарттарын өзгөртүү үчүн комиссиялык төлөм (Улуттук банктын ченемдик укуктук актыларынын талаптарына ылайык кредит реструктуризацияланган учурларды кошпогондо)	Комиссиялык төлөмдөр болгон учурда, алар МФУ бекиткен тарифтерге ылайык кредиттик келишимде пайыздык же нарктык мааниде көрсөтүлөт
Келишимде МФУнун кредиттик каражаттарды берүү боюнча шартсыз милдеттенмеси каралган учурда, акча каражаттарын (кредиттик линиянын пайдаланылбаган бөлүгү үчүн) резервге чегерүү үчүн комиссиялык төлөм
Коммерциялык банктын (коммерциялык банктарда тейлөө, накталай акча алуу) тарифтерине ылайык, МФУнун банктык кызмат көрсөтүүлөргө байланышкан чыгымдарын камтыган, кассалык тейлөө үчүн комиссиялык төлөм (кредитти түздөн-түз берүүгө байланышпаган), ошондой эле үчүнчү жактардын нак акчаны инкассациялоого байланышкан чыгашалары
Үчүнчү жактардын пайдасына төлөмдөр (камсыздандыруу, нотариус, мамлекеттик органдарда каттоо кызматынын кызмат көрсөтүүлөрүнө төлөө акысы, коммерциялык банктын тарифтерине ылайык, кредитти карыз алуучунун коммерциялык банктарда ачылган эсебине нак эмес түрдө которууга байланыштуу МФУнун чыгашалары)	МФУ мындай кызмат көрсөтүүлөрдү сунуштабаган учурларда, кардарга маалымат берүү үчүн, бул чыгашалар карыз алуучу тарабынан үчүнчү жактардын пайдасына жүргүзүлөрүн, ошондой эле мындай баалоо келечекте өзгөрүшү мүмкүн экендигин белгилөө менен, кредиттик келишим түзүлгөн күнгө карата үчүнчү жактардын колдонуудагы тарифтери боюнча мындай чыгашалардын наркын көрсөтүүгө тийиш.
МФУнун айыптык санкциялары жана туумдары
Карыздын негизги суммасы жана пайыздары боюнча төлөмдөрдүн мөөнөтүндө төлөнбөгөндүгү үчүн	Кредиттик келишимдин негизинде МФУ тарабынан пайыздык же нарктык мааниде алынуучу айыптык санкциялардын бекитилген өлчөмдөрүнө ылайык көрсөтүлөт. Мында негизги сумма жана пайыздар боюнча мөөнөтүндө төлөнбөгөн карыз үчүн үстөк айып (айыптык төлөм, туум) боюнча пайыздын өлчөмү кредиттик келишимде көрсөтүлгөн кредит боюнча номиналдык пайыздык ченден ашпоого тийиш, ал эми кредит колдонулган бардык мөөнөт ичинде чегерилген үстөк айыптын (айыптык төлөм, туум) максималдуу өлчөмү берилген кредиттин суммасынын 10 пайызынан ашпоого тийиш
Күрөөлүк камсыздоо боюнча документтердин түп нускаларынын топтому өз учурунда кайтарылып берилбегендиги үчүн (форс-мажордук жагдайларга жана башка МФУ тарабынан каралууга тийиш болгон объективдүү себептерге байланыштуу өз учурунда кайтарылып берилбеген учурларды кошпогондо)
Акча каражаттарын алгандан кийин кредиттик келишимди токтотуу шарттары	Кредиттик келишимдин негизинде МФУ тарабынан пайыздык же нарктык мааниде алынуучу айыптык санкциялардын бекитилген өлчөмдөрүнө ылайык көрсөтүлөт
Башка чыгашалар

______________________

_____________

___________

______________________

_____________

___________

(МФУнун кредит боюнча

адисинин аты-жөнү)

(кол тамгасы)

(күнү)

(МФУ кардарынын

аты-жөнү)

(кол тамгасы)

(күнү)

5. Кыргыз Республикасынын Улуттук банк Башкармасынын 2019-жылдын 14-августундагы № 2019-П-12/42-1-(НПА) «Кыргыз Республикасында нак чет өлкө валютасы менен алмашуу операцияларын жүргүзүү тартиби жөнүндө» жобо

3. Бул жободо төмөнкү терминдер пайдаланылат:

Банк - бул, Улуттук банктын операцияларды чет өлкө валютасында жүргүзүүгө укук чегерген лицензиясына ээ болгон банк.

.....

3. Бул жободо төмөнкү терминдер пайдаланылат:

Банк - бул, уюштуруу-укуктук формадагы акционердик коом (жабык же ачык) түрүндө түзүлгөн жана Кыргыз Республикасынын «Банктар жана банк иштери жөнүндө» Мыйзамга жана Улуттук банктын ченемдик укуктук актыларына ылайык Улуттук банк тарабынан берилүүчү тиешелүү лицензиянын негизинде банктык ишти жүзөгө ашырууга укуктуу юридикалык жак.

…..

8. Банктар, МФК, МКК, КС, адистештирилген финансы мекемелери төмөнкүлөрдү аткарууга милдеттүү:

…..

16) жүзөгө ашырылган алмашуу операциялары боюнча отчеттук маалыматтарды Улуттук банкка өз убагында жана так сунуштап турууга. МФК, МКК, КС жана алмашуу бюролору отчеттук маалыматтарды Жобонун 1-тиркемесине ылайык, электрондук түрдө Улуттук банкка сунуштоого. Банктар отчеттук маалыматтарды Улуттук банк тарабынан белгиленген мөөнөттөрдө мезгил-мезгили менен берилүүчү регулятивдик банктык отчеттун, ал эми адистештирилген финансы мекемелери - мезгил-мезгили менен берилүүчү регулятивдик отчеттун алкагында сунуштоого.

Отчет сунушталбай калган учурда банктар, МФК, МКК, КС, алмашуу бюролору, адистештирилген финансы мекемелери отчеттун берилбей калышынын себептерин кийинки жумуш күнүнөн кечиктирбестен, Улуттук банкка кат жүзүндө билдирүүгө милдеттүү.

…….

8. Банктар, МФК, МКК, КС, адистештирилген финансы мекемелери төмөнкүлөрдү аткарууга милдеттүү:

…..

МФК, МКК, КС, алмашуу бюролору/кошумча алмашуу бюролору, адистештирилген финансы мекемелери иштебеген (дем алыш) күндөрдү порталда иштебеген (дем алыш) күнү саат 9:30га чейин көрсөтүүгө милдеттүү. Муну менен бирге, эгерде бул күндөр порталда жумуш эмес (дем алыш) күн катары көрсөтүлгөн болсо, МФК, МКК, КС, алмашуу бюросу/кошумча алмашуу бюросу, СФУ иштөөгө тыюу салынат.

…..

11. Банктар, алмашуу бюролору, МФК, МКК, КС, адистештирилген финансы мекемелери нак чет өлкө валютасын сатуу жана сатып алуу операцияларын төмөнкү ченемдик укуктук актылардын талаптарын так сактоо менен жүзөгө ашырууга тийиш:

- Кыргыз Республикасынын "Банктар жана банк иши жөнүндө" Мыйзамынын;

- Кыргыз Республикасынын "Террористтик иш-аракеттерди каржылоого жана кылмыш жолу менен алынган кирешелерди легалдаштырууга (изин жашырууга) каршы аракеттенүү жөнүндө" Мыйзамынын;

- Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин Мыйзам чыгаруу жыйынынын 2004-жылдын 25-июнундагы № 1689-II токтому менен кабыл алынган "Калк менен акчалай эсептешүүлөрдү жүргүзүүдө контролдук-кассалык машиналарды колдонуу жөнүндө" жобонун;

- Улуттук банк Башкармасынын 2010-жылдын 28-декабрындагы № 95/4 токтому менен бекитилген Улуттук валютанын шектүү банкноттору жана монеталары менен иш алып баруу боюнча нускоонун;

- ушул Жобонун.

11. Банктар, алмашуу бюролору, МФК, МКК, КС, адистештирилген финансы мекемелери накталай чет өлкө валютасын сатуу жана сатып алуу операцияларын банк мыйзамдарынын, террористтик иштерди каржылоого жана кылмыштуу кирешелерди легалдаштырууга (адалдоого) каршы аракеттенүү чөйрөсүндөгү мыйзамынын, Кыргыз Республикасынын Жогорку Кеңешинин Мыйзам чыгаруу жыйынынын 2004-жылдын

25-июнундагы № 1689-II токтому менен бекитилген «Калк менен акчалай эсептешүүлөрдү жүргүзүүдө контролдук-кассалык машиналарды колдонуу жөнүндө» жобонун, Кыргыз Республикасынын Министрлер Кабинетинин 2022-жылдын 8-апрелиндеги № 193 токтому менен бекитилген «Контролдук-кассалык машиналарды каттоо жана колдонуу Тартибинин» (ККМ Кыргыз Республикасынын мыйзамдарынын талаптарына ылайык колдонулган учурда), Улуттук валютанын шектүү банкноттору жана монеталары менен иш алып баруу боюнча нускоонун жана ушул Жобонун талаптарын сактоо менен жүзөгө ашыруулары тийиш.

15. Банктар аныктыгы шектенүүнү жаратпаган, төмөнкүдөй бир аз кемчилиги болгон чет өлкө банкноту менен алмашуу операцияларын ишке ашырууда комиссиялык сый акыны өз алдынча белгилөөгө жана кармап калууга укуктуу:

- баштапкы өңү өчүп же боек төгүлүп калган болсо;

- басып чыгарууда айкын кемчиликтер кетирилген болсо;

- айрылып, чапталган болсо жана айрылып калган бөлүктөрү бир эле банкнотко таандык болсо;

- четтери тытылып айрылган, тешилип калгандар (эгерде алардын орду жабылгандыгы тастыкталбаса);

- чети күйүп калган болсо.

15. Банктар, алмашуу бюролор, МФК, МКК, КС, адистештирилген финансы мекемелери аныктыгы шектенүүнү жаратпаган, төмөнкүдөй бир аз кемчилиги болгон чет өлкө банкноту менен алмашуу операцияларын ишке ашырууда комиссиялык сый акыны өз алдынча белгилөөгө жана кармап калууга укуктуу:

- баштапкы өңү өчүп же боек төгүлүп калган болсо;

- басып чыгарууда айкын кемчиликтер кетирилген болсо;

- айрылып, чапталган болсо жана айрылып калган бөлүктөрү бир эле банкнотко таандык болсо;

- четтери тытылып айрылган, тешилип калгандар (эгерде алардын орду жабылгандыгы тастыкталбаса);

- чети күйүп калган болсо.

Банктар, алмашуу бюролору, МФК, МКК, кредиттик союздар, адистештирилген финансы-кредит мекемелери алмашуу операцияларын жүзөгө ашырууда мөөрү жана/же штампы бар чет өлкө валютасынын банкнотторунун аныктыгына шек туудурбаган алмашуу операцияларын белгилөөгө жана кармап калууга укугу жок.

27. Нак чет өлкө валютасын сатып алуу төмөнкүдөй жүргүзүлөт:

1) эгерде чет өлкө валютасын сатып алуу суммасы 100000 сомго (же операция (бүтүм) ишке ашырылган күнгө карата Улуттук банктын расмий курсу боюнча эсептелген чет өлкө валютасына эквиваленттүү суммага) барабар болсо же андан ашса, кардарды идентификациялоо, ошондой эле кардар кылмыш жолу менен алынган кирешелерди легалдаштырууга (изин жашырууга) катышкандыгы жөнүндө маалымат камтылган санкциялык тизмеде жана жактар, топтор жана уюмдар тизмегинде бар же жок экендигин текшерүү анын инсандыгын тастыктаган кагаз жүзүндөгү документтин түп нускасынын (сүрөтү менен) же мамлекеттик маалымат системаларынан алынган санарип форматтагы документтин негизинде жүргүзүлөт;

2) эгерде чет өлкө валютасын сатып алуу суммасы 1000000 сомго барабар болсо же андан ашса, кардарды идентификациялоо колдонуудагы мыйзам талаптарына ылайык кардардын-жеке адамдын анкетасын толтуруу аркылуу жүргүзүлөт.

Эскертүү: кардарды идентификациялоо зарыл болгон, ошондой эле анкета толтуруу аркылуу идентификациялоону талап кылган операциялар суммасы Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2018-жылдын 25-декабрындагы № 606 токтому менен бекитилген "Кардарды талаптагыдай текшерүүдөн өткөрүү тартиби жөнүндө" жободо белгиленген.

Кассир кардардын көз алдында нак акча суммасын эсептеп чыгып, кардар сунуштаган валютанын аныктыгын текшерет. Мында, банкнотту текшерүү кардардын көз алдында жүргүзүлүүгө тийиш. Кардарга тиешелүү маалыматтар жана анын нак чет өлкө валютасын сатып алуу боюнча операциялары (кардардын ким экендигин тастыктаган документтин негизинде) кардарлар менен жүргүзүлгөн операциялар тууралуу маалыматтарды каттоо журналында чагылдырылат.

Эскертүү: инсандыгын тастыктаган документтердин тизмеси Кыргыз Республикасынын Өкмөтүнүн 2018-жылдын 25-декабрындагы № 606 токтому менен бекитилген "Кардарга талаптагыдай текшерүү жүргүзүүнүн тартиби жөнүндө" жободо белгиленген.

27. Нак чет өлкө валютасын сатып алуу төмөнкүдөй жүргүзүлөт:

Чет өлкө валютасын сатып алуу-сатуу боюнча операцияларды жүргүзгөн кызматкерге ушул Жобонун жана Кыргыз Республикасынын мыйзамдарынын талаптарына ылайык кардарды талаптагыдай текшерүү жана тиешелүү журналдарды толтурбоо боюнча Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган жоопкерчилик жүктөлөт.

39-1. Ушул Жобонун 27-39-пунктунда көрсөтүлгөн бардык операциялар банктын, алмашуу пунктунун, алмашуу бюросунун, МФКнын, МККнын, КС, адистештирилген финансы-кредит мекемесинин Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген техникалык чыңдоо талаптарына жооп берген жайларында жүргүзүлүүгө тийиш.

40. Алмашуу бюросунун, МФК, МКК, КС, адистештирилген финансы мекемесинин жүгүртүү каражаттарынын көбөйүүсүнө/азаюусуна байланыштуу же болбосо банктан чет өлкө валютасын сатып алууга байланыштуу, отчет берүү алдында алынган суммаларды берүүгө/кабыл алууга байланыштуу алардын кассасынан нак акча каражатынын чыгымдалышы жана кириштелиши боюнча операциялары операцияларды каттоо журналында белгиленген тартипте чагылдырылууга тийиш. Мында журналдын "Алмашуу курсу" жана "Берилүүчү сумма" графаларында, тиешелүүлүгүнө жараша кириштөө жана чыгыштоо тилкелеринде сызыкча белгиси коюлат. Мындай операциялар күндөлүк отчеттордо башка киреше жана башка чыгаша катары көрсөтүлөт.

40. Алмашуу бюролорунун, МФКнын, МККнын, КСтин, СФУнун кассага накталай акчаны чыгымдоо жана алуу боюнча операциялары жүгүртүү каражаттарынын көбөйүшү/азаюусу же отчеттуу суммаларды берүү жана кабыл алуу менен байланышкан операциялар, ошондой эле акча каражаттарынын кассага акча каражаттарын чыгаруу жана кабыл алуу менен байланышкан операциялары. банктан чет өлкө валютасын сатып алуу, кассалык машинада жана операцияларды журналында операцияларды жүргүзүү тартибинде чагылдырылат. Мында кирешелер же чыгашалар бөлүмүндө тиешелүүлүгүнө жараша «Алмашуу курсу» жана «Чыгарыла турган сумма» графаларына сызыкча киргизилет. Бул операциялар күнүмдүк отчеттордо башка кирешелер жана башка чыгашалар катары көрсөтүлөт.

40-1. Алмашуу бюросунун жүгүртүү каражаттарынын көлөмү 1000000 (бир миллион) сомго же андан ашык өлчөмгө көбөйгөн жана/же азайган учурда, алмашуу бюросу 3 (үч) жумуш күндүн ичинде Улуттук банкка жазуу жүзүндө билдирүүгө тийиш, мында алмашуу бюросунун жүгүртүү каражаттарынын суммасы 1000000 (бир миллион) сомдон кем болбоого тийиш.

Нак чет өлкө валютасы менен алмашуу операцияларын сезондук негизде жүргүзгөн (бир календардык жыл ичинде 4 ырааттуу айдан азыраак ) алмашуу бюросунун жүгүртүү каражаттарынын суммасы чогуу алганда 500000 (беш жүз миң) сомго же андан ашык өлчөмгө көбөйгөн жана/же азайган учурда, алмашуу бюросу 3 (үч) жумуш күндүн ичинде Улуттук банкка билдирүүгө тийиш, мында нак чет өлкө валютасы менен алмашуу операцияларын сезондук негизде жүргүзгөн алмашуу бюросунун жүгүртүү каражаттарынын көлөмү (бир календардык жыл ичинде 4 ырааттуу айдан азыраак) 500000 (беш жүз миң) сомдон кем болбоого тийиш.

Алмашуу бюросу Улуттук банкка алмашуу бюросунун жүгүртүү каражаттарын көбөйтүүгө багытталган акча каражаттарынын келип чыгуу булактары жөнүндө маалыматтарды берүүгө тийиш (5-тиркеме).

49. МФК, МКК, КС, алмашуу бюролору жана адистештирилген финансы мекемелери нак чет өлкө валютасын сатып алуу жана сатуу көлөмү жөнүндө маалыматты күн ичинде эки жолу төмөнкү тартипте портал аркылуу Улуттук банкка сунуштап турушат:

- отчеттук жумуш күнүнөн кийинки күнү саат 07.00дөн тартып 11.00гө чейин - валюталар курсун жана көлөмүн көрсөтүү менен кеңири отчетту, ошондой эле көлөмүн көрсөтүүсүз эле, валюталар курсу боюнча отчетту;

- саат 13.00дөн тартып 15.00гө чейин - көлөмүн көрсөтүүсүз валюталар курсу боюнча отчетту.

Улуттук банк валюталар көлөмү жана курсу тууралуу маалыматты күн ичинде бир нече жолу талап кылууга укуктуу.

Банктар (алмашуу пункттары), МФК, МКК, КС, алмашуу бюролору жана адистештирилген финансы мекемелери отчетту Улуттук банкка электрондук түрдө берүү үчүн интернеттен пайдалануу мүмкүнчүлүгүнө ээ болууга тийиш. Мында, кагазга чыгарылган отчеттор жооптуу кызматкердин кол тамгасы менен күбөлөндүрүлөт, тиешелүү мекеменин штампы менен бекитилип, хронологиялык тартипте көктөлүп, банкта (алмашуу пунктунда), МФК, МКК, КС, алмашуу бюросунда жана адистештирилген финансы мекемесинде сакталат.

49. МФК, МКК, КС, алмашуу бюролору жана адистештирилген финансы мекемелери нак чет өлкө валютасын сатып алуу жана сатуу көлөмү жөнүндө маалыматтарды портал аркылуу Улуттук банкка отчеттук жумуш күнүнөн кийинки күнү саат 07.00 дөн 11.00 гө чейин, ушул Жобого карата 1-тиркемеде көрсөтүлгөн формаларга ылайык бир жолу сунуштап турушат.

Улуттук банк операциялардын көлөмү жана валюталардын курсу жөнүндө маалыматты күнүнө бир жолудан көп сурап алууга укуктуу.

57. Нак чет өлкө валютасы менен ишке ашырылган алмашуу операциялары боюнча такталбаган маалыматтар берилип, нак чет өлкө валютасы менен алмашуу операцияларын жүргүзүү тартибин, ошондой эле банктардын, МФК, МКК, КС жана алмашуу бюролорунун/пункттардын ишин жөнгө салган ченемдик документтердин башка талаптарын бузууга жол берүүлөр аныкталган учурда Улуттук банк төмөнкүлөргө укуктуу:

- жол берилген кемчиликтерди четтетүү тууралуу алдын ала эскертүүнү же жазма буйрукту жөнөтүп, кандай кемчиликтерге жол берилгендигине жараша аларды четтетүү мөөнөттөрүн белгилөөгө;

- мыйзамдарга ылайык айыптык төлөм белгилөө боюнча чараларын көрүүгө;

- лицензиянын колдонуу мөөнөтүн 15 (он беш) календардык күнгө чейинки мөөнөткө, ал эми аныкталган бузуулар четтетилбеген учурда, кайрадан 30 (отуз) календардык күнгө чейинки мөөнөткө убактылуу токтотууга;

- лицензияны кайтарып алууга.

57. Накталай чет өлкө валютасы менен жүргүзүлгөн алмашуу операциялары боюнча так эмес маалыматтар берилген учурда, нак чет өлкө валютасы менен алмашуу операцияларын жүргүзүү тартибин, ошондой эле коммерциялык банктардын, МФКлардын, МККлардын, кредиттик союздардын жана алмашуу бюролорунун ишин жөнгө салган ченемдик документтердин башка талаптарын бузууга жол берилгендиги аныкталган учурда, Улуттук банк төмөнкүлөргө укуктуу:

- аныкталган бузууларды четтетүү жөнүндө эскертүү же жазма буйрук жиберүүгө жана бузуунун түрүнө жараша аларды четтетүү үчүн белгилүү мөөнөт берүүгө;

- мыйзамдарга ылайык айып салууга карата чараларды көрүүгө;

- Кыргыз Республикасынын мыйзам талаптарына ылайык башка таасир этүү чараларын колдонууга.

1-тиркеме

МФК, МКК, КС, алмашуу бюросунун нак чет өлкө валютасы менен операциялары боюнча

КҮНДӨЛҮК ОТЧЕТ

......

Саат 07.00дөн тартып 11.00гө чейин жана саат 13.00дөн саат 15.00гө чейин сунушталуучу валюта курсуна мониторинг жүргүзүү үчүн отчет

Валюталар коду	Сатып алуу курсу (сом/чет өлкө валютасы)	Сатуу курсу (сом/чет өлкө валютасы)

Эскертүү:

"Валюта коду" тилкесинде валютанын сандык коду көрсөтүлөт, бул маалымдама Кыргыз Республикасынын Улуттук статистика комитетинин www.stat.kg дареги боюнча веб-сайтынын Методология жана классификаторлор/Классификаторлор/Мамлекеттер аралык валюталар классификатору бөлүгүндө жайгаштырылган.

Мында АКШ доллары боюнча тилке милдеттүү түрдө толтурулууга тийиш, ал эми калган валюталар отчет берүүчү уюмдар тарабынан порталда өз алдынча чагылдырылат.

"Сатып алуу курсу (сом/чет өлкө валютасы)" тилкесинде нак чет өлкө валютасын сатып алуу курсу көрсөтүлөт.

"Сатуу курсу (сом/чет өлкө валютасы)" тилкесинде нак чет өлкө валютасын сатуу курсу чагылдырылат.

1-тиркеме

МФК, МКК, КС, алмашуу бюросунун нак чет өлкө валютасы менен операциялары боюнча

КҮНДӨЛҮК ОТЧЕТ

......

Саат 07.00дөн тартып 11.00гө чейин сунушталуучу валюта курсуна мониторинг жүргүзүү үчүн отчет

Валюталар коду	Сатып алуу курсу (сом/чет өлкө валютасы)	Сатуу курсу (сом/чет өлкө валютасы)

Эскертүү:

"Сатып алуу курсу (сом/чет өлкө валютасы)" тилкесинде нак чет өлкө валютасын сатып алуу курсу көрсөтүлөт.

"Сатуу курсу (сом/чет өлкө валютасы)" тилкесинде нак чет өлкө валютасын сатуу курсу чагылдырылат.

3-тиркеме

Операцияларды каттоо

ЖУРНАЛЫ

20___-ж "___" ________________

Күндүн башталышына

карата калдык

Валюталар түрү

Суммасы

Кириштөө боюнча операциялар (сатып алуу)

Чыгашалар боюнча операциялар (сатуу)

Валюталар аталышы

Валюталар суммасы

Алмашуу курсу

Берүүгө каралган сумма, сом менен

Резидент эместер

Аты-жөнү/

Юридикалык жактын аталышы

ПИН, Инсандыгын тастыктаган күбөлүктүн номери, берилген күнү/ИНН, ИСН, КР ЮМ күбөлүк номери

Валюталар аталышы

Валюталар суммасы

Алмашуу курсу

Берүүгө каралган сумма, сом менен

Резидент эместер

Аты-жөнү/

Юридикалык жактын аталышы

ПИН, Инсандыгын тастыктаган күбөлүктүн номери, берилген күнү/ИНН, ИСН, КР ЮМ күбөлүк номери

Жыйынтыгында: сатылып алынган валюталар:

Анын ичинде резидент эместерден сатылып алынгандар

Башка түшүүлөр

Күндүн башталышына карата калдык

Валюталар түрү

Жыйынтыгында сатылган валюталар:

Анын ичинде резидент эместерге сатылгандар

Башка чыгашалар

Суммасы

Жооптуу кызматкеринин кол тамгасы

Жетекчисинин кол тамгасы

Эскертүү:

1. "Жыйынтыгында сатылып алынган/сатылган валюта" сабында валютанын ар бир түрү боюнча өз-өзүнчө сатылып алынган жана сатылган валютанын жалпы суммасы көрсөтүлөт.

2. "Алмашуу курсу" деген 3 жана 8-графалардагы "Жыйынтыгында сатылып алынган/сатылган валюта" сабында сатылып алынган же сатылган бардык валюта боюнча орточо алынган курс чагылдырылат. Орточо алынган курс берүүгө каралган жалпы сумманын (4 жана 9-графалар) сатылып алынган/сатылган чет өлкө валютасынын жалпы суммасына карата катышы катары, валютанын ар бир түрү боюнча өз-өзүнчө эсептелинет.

3. Резидент эместер менен операция жүргүзүү учурунда 5 жана 10-графаларда "Н" белгиси чагылдырылат, ал эми резидент эместер менен операциялык күн ичинде ишке ашырылган операциялардын жалпы көлөмү алмашуу бюросунун күндөлүк отчетторунда көрсөтүлөт.

4. Алмашуу бюролор алмашуу бюросунун кассасы аркылуу нак чет өлкө валютасын алмаштыруу менен байланышы жок операцияларды жүзөгө ашырууга укугу жок.

АНАЛИТИКАЛЫК КАТ

жөнгө салуучу таасирин толугу менен/айрым бөлүктөрүн талдоо

(керектүүсүнүн асты сызылат)

Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы

(иштеп чыккан органдын аталышы)

		БЕКИТЕМ
		Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын төрагасынын милдетин аткаруучу М. Жакыпов
		____________________________ (кол тамгасы)
		2024-жылдын ________________

Кыргыз Республикасынын Улуттук банк Башкармасынын

«Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын айрым ченемдик укуктук актыларына өзгөртүүлөрдү киргизүү жөнүндө» токтом долбоорунун

ЖӨНГӨ САЛУУЧУ ТААСИРИН ТАЛДОО

Иштеп чыгуу үчүн негиздер: Улуттук банктын 2022-жылдын 27-октябрындагы

№ 2022-Пр-121/224-О «Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын Көзөмөлдөө методологиясы башкармалыгы тарабынан иштелип чыккан банк эмес жана адистештирилген финансы-кредит уюмдарын жөнгө салуу маселелери боюнча ченемдик укуктук актылардын жөнгө салуучу таасирин талдоо боюнча туруктуу иштеген жумушчу топ түзүү тууралуу» буйругу.

Жөнгө салуучу таасирин талдоо мөөнөттөрү:

2024-жылдын _____ 2024-жылдын_____ (башталышы) (аякташы)

Жумушчу топтун жетекчиси:

Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын Көзөмөлдөө методологиясы башкармалыгынын начальниги Э.М. Жапарова

________

Жумушчу топ:

- Э.Ч. Абдраимов, Улуттук банктын Банк эмес уюмдарды көзөмөлдөө башкармалыгынын начальниги _____________;

- Э.О. Абдыразаков, Улуттук банктын Юридика башкармалыгынын мыйзам долбоорлору менен иштөө бөлүмүнүн начальниги ______________;

- М.Б. Исаев, Улуттук банктын Керектөөчүлөрдүн укугун коргоо бөлүмүнүн начальниги _______________;

- А.А. Акбаралиев, «Микрофинансылык уюмдардын ассоциациясы» юридикалык жактар бирикмесинин аткаруучу директору _________________ ;

- А.И. Исраилов, «Кыргызстандын кредиттик союздарынын жана кооперативдеринин улуттук ассоциациясы» юридикалык жактардын бирикмесинин президенти ______________;

- А.Дж. Елебесова, «Насыялык маалыматты пайдалануучулар ассоциациясы» юридикалык жактар бирикмесинин башкы директору _______________;

- Э.Т. Мамытова, «Кепилдик фонд» ААКтын кепилдиктерди администрлөө бөлүмүнүн начальниги ______________;

- А.Н. Кубанычбекова, «Альянс» акча алмаштыруу бюролорунун ассоциациясы» юридикалык жактар бирикмесинин бухгалтери _________________;

- А.С. Ибралиев, «Элдик турак-жай компаниясы» турак жай-сактык кредиттик компаниясы» ААКтын юристи________________.

Жооптуу кызматкер менен байланышуу үчүн маалымат:

М. Алманбетова, тел.: 0 312 31 32 64, e-mail: malmanbetova@nbkr.kg

1. Проблемалар жана жөнгө салууну өзгөртүү үчүн негиздер

1. Проблема тууралуу маалымат

Микрофинансылык сектор иштеп турган бүтүндөй мезгил ичинде анын актуалдуу проблемаларынын арасында кредиттөө тобокелдиктерин төмөндөтүү, тагыраак айтканда - кредиттик тобокелдиктерди тескөө системасын өркүндөтүүгө байланыштуу маселелерди чечүү калууда. Кредиттик тобокелдикти башкаруу системасынын негизги жоболору кредиттөөнүн фундаменталдык принциптеринде жалпыланган - кайтарымдуулук, төлөөгө жөндөмдүүлүк, мөөнөттүүлүк, камсыздуулук, натыйжалуулук, максаттуу мүнөз ж. б.

Бүгүнкү күндө банктык эмес финансы-кредиттик уюмдар (мындан ары – БФКУ) кредиттөөгө байланыштуу операцияларды жүзөгө ашырууда негизинен карыз алуучуну жана күрөөлүк камсыздоону кылдат талдоону (бар болсо) талап кылган кредиттөөнү караган механизмдерге жана тартиптерге багытталган. Кайсы болбосун БФКУ берилген кредитти өз убагында кайтарып берүүгө жана финансылык жоготуулардан коргоого түздөн-түз кызыкдар. Ушуга байланыштуу кредиттик тобокелдикти минималдаштыруу максатында БФКУлар кардарга талдоо жүргүзүшөт жана тиешелүү түрдө берилген каражаттардын кайтарымдуулугун камсыз кылуу максатында камсыздоонун ар кандай ыкмаларын талап кылышат. Күрөөдөн тышкары милдеттенмелердин аткарылышы кепилдик, гарантия жана Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында каралган башка ыкмалар менен камсыз кылынышы мүмкүн, аларды да талдоо зарыл.

Кредиттөө системасын өркүндөтүү, оптималдаштыруу, ошондой эле карыз алуучулардын укуктарын коргоо максатында Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы (мындан ары – Улуттук банк) тарабынан «Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын айрым ченемдик укуктук актыларына өзгөртүүлөрдү киргизүү жөнүндө» Кыргыз Республикасынын Улуттук банк Башкармасынын токтомунун долбоору (мындан ары – долбоор) иштелип чыкты.

Бул долбоор БФКУнун сунуштарын кароонун жыйынтыгы боюнча да иштелип чыкты.

БФКУ сектору Улуттук банктын дарегине ушул долбоордо көрсөтүлгөн кредиттөө маселелери боюнча бир нече жолу кайрылгандыгын белгилей кетүү керек. Мындан тышкары, тегерек столдордо «Аманаттарды (депозиттерди) тартуу менен иш алып барбаган микрофинансылык уюмдарда кредиттик тобокелдикти тескөө боюнча минималдуу талаптар жөнүндө» жободо жана «Кредиттик союздарда кредиттик тобокелдикти тескөө боюнча минималдуу талаптар жөнүндө» жободо (мындан ары – Жобо) кардардын жубайлардын макулдугун алуу үчүн кредиттин чектүү суммасын көбөйтүү бөлүгүндө кредиттерди берүү шарттарына тиешелүү, ошондой эле кредиттердин максаттуу пайдаланылышын текшерүү жөнүндө отчетторду даярдоо боюнча жеңилдиктерди белгилөө, ошондой эле кредиттөөнүн башка шарттарында камтылган талаптар жөнүндө маселелер системалуу түрдө көтөрүлүп турду.

Мындан тышкары, токтомдун долбоорунда кредит боюнча чегерилген бышманалардын (туумдар, айыптар) өлчөмүн берилген кредиттин суммасынан 20% дан 10% га чейин азайтуу маселелери каралган. Бул чара насыяны төлөөдө кыйынчылыкка туш болгон карыз алуучулардын карыздык жүгүн азайтуу үчүн зарыл.

Кыргыз Республикасынын «Банктар жана банк иштери жөнүндө» Мыйзамынын

10-беренесинин 2-бөлүгүнүн 10-пунктуна ылайык мөөнөтү өтүп кеткен кредиттик карыз боюнча чегерилген айыптык төлөмдүн (туумдун, айыптык төлөмдүн) максималдуу суммасы Улуттук банк тарабынан белгиленген мааниден ашпоого тийиш.

Долбоордо МФКлар үчүн негизги каражаттарга инвестициялар боюнча ченемди белгилөөгө, ошондой эле алмашуу операцияларын жүргүзүү жагындагы ченемдик укуктук актылардын талаптарын актуалдаштырууга багытталган өзгөртүүлөр каралган.

2. Проблеманын масштабы

Каралып жаткан маселенин масштабы кредиттик союздардын жана аманаттарды (депозиттерди) тартпаган микрофинансылык уюмдардын (мындан ары – МФУ) ишине, атап айтканда, кредит берүүдө жана мөөнөтү өтүп кеткен кредиттик карыз боюнча үстөк акыларды (туумдарды, айыптарды) чегерүүдө таасирин тийгизет.

Кыргыз Республикасынын Үйбүлө кодексинин 36-беренесинин 2 жана 3-бөлүктөрүнө ылайык жубайлардын жалпы мүлкүн тескөө боюнча жубайлардын бири тарабынан жасалган бүтүм экинчи жубайынын макулдугу жоктугунун жоюсу боюнча анын талабы боюнча гана жана эгерде бүтүмдүн экинчи тарабы экинчи жубайынын бул бүтүмдү жасоого макул эместигин билгендиги же алдын ала билүүгө тийиш экендиги далилденген учурларда гана сот тарабынан жараксыз деп табылышы мүмкүн.

Жубайлардын бири нотариалдык күбөлөндүрүүнү жана (же) мыйзамда белгиленген тартипте каттоону талап кылган кыймылсыз мүлктү тескөө боюнча бүтүмдөрдү жана бүтүмдөрдү жасашы үчүн, бүтүм жасоодо жана каттоодо анын катышуусунан тышкары, экинчи жубайынын нотариалдык жактан күбөлөндүрүлгөн макулдугун алышы керек.

Көрсөтүлгөн бүтүмдү жасоого нотариалдык жактан ырасталган макулдугу алынбаган жубай ал бүтүмдүн жасалгандыгы жөнүндө билген же билүүгө тийиш болгон күндөн тартып үч жылдын ичинде сот тартибинде бүтүмдүн анык эмес деп таанууну талап кылууга укуктуу.

Кредиттик тобокелдикти минималдаштыруу жана насыянын кайтарымдуулугун камсыз кылуу үчүн жубайынын макулдугу/жана биринчи кезекте талап кылынат. Мындан тышкары, бул ченем жубайлардын укуктарын коргоого кепилдик берет, ошондой эле кабарлоосуз милдеттенмелердин келип чыгуу тобокелдигин минималдаштырат.

Азыркы учурда Улуттук банктын ченемдик укуктук актыларына ылайык, кардардын жубайынын кредит алууга макулдугу 50 000 сомдон жогору насыялар боюнча зарыл экендиги белгиленген. Мында кредиттөө системасын өнүктүрүүгө жана оптималдаштырууга байланыштуу, анын ичинде кредиттерди берүү боюнча автоматташтырылган системаларды колдонуудан улам, кардардын жубайынын макулдугусуз берилген кредиттердин суммасын көбөйтүү зарылчылыгы келип чыгат.

Кардардын жубайынын макулдугун алуу зарылчылыгы калктын кайрадан кредиттелишине жол бербөө жана МФУ алдында милдеттенмелерин аткарбаган учурда карыз алуучулар тарабынан кайрылуулардын санын азайтуу максатында киргизилген. Микрокредиттөөнү өнүктүрүү жана микрокредиттерди берүү процессин оптималдаштыруу максатында микрокаржылоо уюмдары негизинен күрөөсүз кредиттерди бере тургандыгын эске алып, долбоор менен босогону 100 000 сомго чейин жогорулатуу сунушталууда.

Бул чектөө жубайлардын биринин күнөөсү менен үй-бүлө каржылык кулчулукка кабылган учурларды токтотууга багытталган.

Мындан тышкары, «Банктар жана банк иштери жөнүндө» Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын 10-беренесинин 2-бөлүгүнүн 10-пунктунун ченемдерин эске алуу менен, ага ылайык мөөнөтү өтүп кеткен кредиттик карыз боюнча чегерилген бышманалардын (туумдар, айыптар) максималдуу суммасы Улуттук банк тарабынан белгиленген мааниден ашпоого тийиш, токтомдун долбоорунда кредит боюнча чегерилген бышманалардын (туумдар, айыптар) максималдуу өлчөмүн берилген кредиттин суммасынан 20% дан 10% га чейин төмөндөтүү каралган. Бул чара, кредитти төлөөдө кыйынчылыктарга дуушар болгон ФКУ карыз алуучуларынын карыздык жүгүн азайтуу үчүн зарыл.

БФКУ секторунун долбоордо камтылган негизги сунуштарынын бири кредиттердин максаттуу пайдаланылышын текшерүү жөнүндө отчетко байланыштуу маселелер болуп саналат. Азыркы учурда коммерциялык банктар үчүн кредиттин максаттуу пайдаланылышын текшерүү жөнүндө отчет даярдоо боюнча талап коюлган, анын суммасы 250 000 сомдон ашат. Кредиттик союздар жана МФУлар кредиттик союздардын катышуучуларынын жана МФУнун уюштуруучуларынын өздүк каражаттарынан микрокредиттерди берээрин эске алуу менен, МФУлардын жана кредиттик союздардын ишин оптималдаштыруу максатында, кредиттик союздар жана МФУлар кредиттин максаттуу пайдаланылышын текшерүү жөнүндө отчет түзүүгө милдеттүү болгон кредиттин суммасы боюнча чектөөлөрдү белгилөө жолу менен талаптарды жеңилдетүүнү кароо сунушталат. Алсак, кредиттик союздар үчүн 50 000 сомдон ашпаган жана МФУлар үчүн 100 000 сомдон ашпаган өлчөмдөгү кредит, ошондой эле МФУнун алыш-бериш эсебинен сатуучунун/дүкөндүн-контрагенттин алыш-бериш эсебине каражаттарды которуу жолу менен сунушталган мурабаха келишими боюнча керектөө кредити/каржылоосу кредиттин максаттуу пайдаланылышын текшерүү жөнүндө отчетту даярдоо талап кылынбайт.

Ошондой эле долбоор күрөөлүк камсыздоону алмаштырууда, күрөөгө оорчулукту алып салууда жана проблемалуу зайымчылар менен кат жүзүндө маалымдоо жана сүйлөшүүлөрдү жүргүзүү боюнча иштерди жүргүзүүдө күрөө берүүчүлөрдүн (үчүнчү жактардын) укуктарын коргоо боюнча маселелерди камтыйт.

Бүгүнкү күндө Улуттук банктын ченемдик укуктук актыларында МФКлар үчүн негизги каражаттарга инвестициялар боюнча чектөөлөрдүн жоктугуна байланыштуу долбоордо МФКлар үчүн негизги каражаттарга инвестициялар боюнча ченемди киргизүү, ошондой эле алмашуу операцияларын жүргүзүү жагында ченемдик укуктук актылардын талаптарын актуалдаштыруу боюнча талаптар белгиленген, атап айтканда төмөнкүлөр жөнүндө:

- банктар, алмашуу бюролору, МФК, МКК, кредиттик союздар, адистештирилген финансы-кредит мекемелери алмашуу операцияларын жүзөгө ашырууда мөөрү жана/же штампы бар чет өлкө валютасынын банкнотторунун аныктыгына шек туудурбаган алмашуу операцияларын белгилөөгө жана кармап калууга укугу жок;

- бардык алмашуу операциялары банктын, алмашуу пунктунун, алмашуу бюросунун, МФКнын, МККнын, кредиттик союздардын, адистештирилген финансы-кредит мекемелеринин Кыргыз Республикасынын мыйзамдарында белгиленген техникалык жактан чыңдоо талаптарына жооп берген жайларында жүргүзүлүүгө тийиш;

- Кыргыз Республикасынын мыйзамдарынын талаптарын жана башка техникалык оңдоолорду сактоо үчүн чет өлкө валютасын сатып алуу-сатуу боюнча операцияларды жүзөгө ашырган кызматкерлердин жоопкерчилигин күчөтүү.

3. Жөнгө салууну өзгөртүү үчүн негиздер, проблеманы чечүүнүн актуалдуулугу

Кредиттик тобокелдикти тескөөгө карата талаптарды жөнгө салууну киргизүү үчүн негиз болуп БФКУ секторунун кредиттөө системасын жакшыртуу боюнча сунушу саналат, ал операциялык чыгымдарды кыскартууга, микрокредиттерге жеткиликтүүлүктү жогорулатууга, өлкөнүн алыскы региондорунда калкты каржылоону кеңейтүүгө оң таасирин тийгизиши мүмкүн, ошондой эле кредиттерди берүү боюнча чечимдерди кабыл алуунун ылдамдыгын жана натыйжалуулугун жогорулатуунун эсебинен кредиттик союздардын жана микрокаржылоо уюмдарынын операциялык чыгымдарын төмөндөтүүгө мүмкүндүк берет.

Кыргыз Республикасынын «Банктар жана банк иштери жөнүндө» Мыйзамынын

2-бөлүгүнүн 10-пунктуна ылайык мөөнөтү өтүп кеткен кредиттик карыз боюнча чегерилген айыптык төлөмдүн (туумдун, айыптык төлөмдүн) максималдуу суммасы Улуттук банк тарабынан белгиленген мааниден ашпоого тийиш.

Ушуга байланыштуу, азыркы учурда, Улуттук банктын ченемдик укуктук актыларына ылайык, кредиттин колдонулушунун бүткүл мезгили үчүн чегерилген бышмананын (айыптык төлөм, туум) максималдуу өлчөмү белгиленген, ал берилген кредиттин суммасынын 20 пайызынан ашпоого тийиш.

Кредитти төлөөдө кыйынчылыктарга дуушар болгон ФКУ карыз алуучуларынын карыздык жүгүн азайтуу максатында токтом долбоору кредит боюнча чегерилген бышманаларды (туумдар, айыптар) төмөндөтүү маселелерин камтыйт, анын өлчөмү 20% дан 10% га чейин төмөндөтүлөт.

Бүгүнкү күндө кыргызстандыктар чет элдик валютаны сатып алууда же алмаштырууда көйгөйлөргө туш болушат, анда мөөрлөр жана/же штамптар бар. Ошентип, кээ бир банктар же алмашуу бюролору мындай «белгилери» менен банкнотторду алмашуу үчүн кабыл алуудан баш тартып, же комиссия менен алмашуу үчүн пайдалуу эмес белгиленген. Ушуга байланыштуу банктар, алмашуу бюролору, МФК, МКК, кредиттик союздар, адистештирилген финансы-кредит мекемелери алмашуу операцияларын жүзөгө ашырууда мөөрү жана/же штампы бар чет өлкө валютасынын банкнотторунун аныктыгына шек туудурбаган комиссиялык сый акыларды белгилөөгө жана алууга укугу жок деген ченем киргизилген. Ошондой эле Кыргыз Республикасынын мыйзамдарынын талаптарын сактоо үчүн чет өлкө валютасын сатып алуу-сатуу боюнча операцияларды жүзөгө ашырган кызматкерлердин жоопкерчилигин күчөтүү боюнча ченемдер киргизилген.

4. Эл аралык тажрыйба

Рыноктук мамилелердин иштешинин мүнөзү ФКУга тобокелдиктерди башкаруунун натыйжалуу системасын түзүү зарылдыгын талап кылат, бул ар кандай экономикалык жана финансылык көрсөткүчтөрдү так болжолдоонун үзгүлтүксүз аракеттеринен көрүнүп турат. Кредиттик тобокелдикти минималдаштыруу насыя алуучулардын кылдат изилдөөсүнөн, насыя берүү шарттарын талдоодон, карыз алуучунун финансылык абалын, анын насыяны төлөө мүмкүнчүлүгүн (жана даярдыгын) туруктуу контролдоодон көз каранды. Ушул шарттардын бардыгын аткаруу маанилүү бланк операциясын - кредиттерди берүүнү ийгиликтүү жүргүзүүгө кепилдик берет.

Россия Федерациясы

Россия Федерациянын үй-бүлө кодексинин 3-беренесинин 35-пунктуна ылайык, 29.12.1995 223-мыйзам, жубайлардын нотариалдык жактан күбөлөндүрүлгөн макулдугу экинчи жубайы төмөнкү бүтүмдөрдү жасаган учурларда гана талап кылынат:

1) укугу мамлекеттик каттоодон өтүүгө тийиш болгон мүлктү тескөө боюнча;

2) Мыйзамга ылайык милдеттүү нотариалдык форманы талап кылуу;

3) милдеттүү түрдө мамлекеттик каттоодон өтүүгө тийиш.

Ошону менен бирге бүтүмдөрдүн ушул категориясына кирбеген келишимдерди (мисалы, кредиттик келишимдерди) түзүүгө мындай макулдуктун болушу алар боюнча кредитордун таламдарына олуттуу кепилдик боло алат.

Банктын экинчи жубайынын кредиттик келишимди түзүүгө макулдугун тастыктаган нотариалдык жактан күбөлөндүрүлгөн документинин болушу, келишимге кол коюуга катышпаган жубайынын бул бүтүмдү ийгиликтүү талашуу мүмкүнчүлүгүн жокко чыгарып, кредиттик уюмдун тиешелүү тобокелдиктерин дээрлик жокко чыгарары анык.

Ошентип, кредиттик келишимди түзүүгө жубайынын нотариалдык макулдугун алуу, эгерде мындай келишимде бүтүм боюнча карызкордун милдеттенмелерин камсыз кылуу катары жубайлардын жалпы кыймылсыз мүлкүнүн күрөөсү каралган учурда гана милдеттүү болот. Башка учурларда мындай макулдукту алуу банктын таламдарын коргоо каражаты катары кредиттерди берүүнүн банктык эрежелеринде каралышы мүмкүн. Мында жубайынын кредит алууга нотариалдык макулдугунун жоктугу фактысы, мыйзам күчүнөн улам мындай макулдук талап кылынбаса, кредиттик келишимдин аныктыгына таасир эте албайт.

Жарандык кодекстин 330-беренесинин 1-пунктуна ылайык айып ошол эле учурда мыйзам же келишим боюнча аныкталган акча суммасы болуп саналат, карызкор милдеттенмелерди аткарбагандыгы же талаптагыдай эмес аткаруу учурунда, атап айтканда, учурда кредиторго төлөп берүүгө милдеттүү.

2013-жылдын 21-декабрындагы № 353-ФЗ «Керектөө кредити (кредит) жөнүндө» Федералдык Мыйзамдын 5-беренесинин 21-бөлүгүнө ылайык, төлөнбөгөн же талаптагыдай эмес аткаргандыгы үчүн айыптык төлөмдүн (штраф, туум) өлчөмү. карыз алуучу керектөө кредитин (ссудасын) төлөө жана (же) керектөө кредитинин (кредитинин) суммасы боюнча пайыздарды төлөө боюнча милдеттенмелери, эгерде керектөө кредити (кредит) келишими боюнча мөөнөтү өтүп кеткен карыздын суммасынын жылдык жыйырма пайызынан ашпашы керек, эгерде , Керектөө кредитинин (кредитинин) келишиминин шарттарына ылайык, керектөө кредитинин (кредитинин) суммасына милдеттенмелер бузулган тиешелүү мезгил үчүн пайыздар эсептелсе, же эгерде керектөө кредити (кредит) келишиминин шарттарына ылайык, милдеттенмелер бузулган тиешелүү мезгил үчүн керектөө кредитинин (кредитинин) суммасына пайыздар эсептелбейт, милдеттенмелер бузулган ар бир күн үчүн керектөө кредити (кредит) келишими боюнча мөөнөтү өтүп кеткен карыздын суммасынан 0,1 пайыз.

Батыш өлкөлөрү тарабынан Россия Федерациясына киргизилген чектөөлөрдөн улам сунушу кыйла кыскарган нак чет элдик валютанын жетишсиздигинен улам Россия банкы аны пайдаланууга бир катар чектөөлөрдү киргизүүгө аргасыз болду. Тактап айтканда,

2021-жылдын 9-мартынан баштап накталай валюта менен операцияларды жүргүзүүнүн Убактылуу тартиби киргизилген – ал банктар тарабынан накталай валютаны сатууга тыюу салууга, чет өлкөлүк валютадагы депозиттерден же жарандардын эсептеринен берилген акча каражаттарынын көлөмүнө чектөө коюуга тиешелүү. ошондой эле мындай аманаттардан жана эсептерден акча каражаттарын берүүдө жеке адамдардан комиссия алуу.

Казакстан Республикасы

«Нике (нике) жана үй-бүлө жөнүндө» Кыргыз Республикасынын Кодексинин

34-беренесине ылайык жубайлардын жалпы мүлкүнө ээлик кылуу, пайдалануу жана тескөө жубайлардын өз ара макулдугу боюнча жүзөгө ашырылат.

Жубайлардын бири жубайлардын жалпы мүлкүн тескөө боюнча бүтүм түзгөндө экинчи жубайдын макулдугу алынат. Жубайлардын жалпы мүлкүн тескөө боюнча жубайлардын бири жасаган бүтүм сот тарабынан башка жубайдын макулдугу жок деген негизде анын арызы боюнча гана жана башка тарап башка жубайынын бул бүтүмгө макул эместигин билген же билиши керек болчу.

Жубайлардын бири кыймылсыз мүлктү тескөө боюнча бүтүмдү жана мыйзамда белгиленген тартипте нотариалдык күбөлөндүрүүнү жана (же) каттоону талап кылган бүтүмдү аяктоо үчүн экинчи жубайдын нотариалдык жактан күбөлөндүрүлгөн макулдугун алуу зарыл.

Көрсөтүлгөн бүтүмдү жүзөгө ашырууга нотариалдык жактан күбөлөндүрүлгөн макулдугу алынбаган жубай бул бүтүмдүн аяктагандыгы жөнүндө билген же билиши керек болгон күндөн тартып үч жылдын ичинде сот тартибинде бүтүмдү жараксыз деп таанууну талап кылууга укуктуу.

Казакстан Республикасынын Парламентинин Сенатында карызкорлордун кызыкчылыктарын коргоонун кезектеги пакети бар мыйзам долбоору каралууда. Башка нерселер менен катар ал банктан насыя алуу үчүн жубайлардын макулдугун талап кылган жобону камтыйт.

Учурда Казакстан Республикасында «Кредиттөөдөгү тобокелдиктерди азайтуу, карыз алуучулардын укуктарын коргоо, финансы рыногун жөнгө салуу маселелери боюнча Казакстан Республикасынын айрым мыйзам актыларына өзгөртүүлөрдү жана толуктоолорду киргизүү жөнүндө» Кыргыз Республикасынын Мыйзамынын долбоору жана аткаруу өндүрүшүн өркүндөтүү» деген токтомго Казакстан Республикасынын Президенти кол коюуда. Казакстан Республикасынын бул мыйзам долбооруна ылайык, 1000 АЕКтен (3,7 миллион теңге) ашкан суммага алдын ала насыя берүүдө жубайынын макулдугусуз насыя берүүгө тыюу салынган.

Учурда Казакстан Республикасында насыя алуу үчүн жубайлардын макулдугу талап кылынбайт. Финансылык-кредиттик уюмдар «Нике (никелик) жана үй-бүлө жөнүндө» Кодекстин 34-беренесинин 3-бөлүгүнө ылайык биргелешип менчикте турган мүлктү күрөөгө берүүдө жубайлардын нотариалдык жактан күбөлөндүрүлгөн макулдугун талап кылат.

Казакстан Республикасынын Граждандык кодексинин 293-беренесине ылайык, айып төлөм (айыппул, туум) - бул мыйзамда же келишимде аныкталган, карызкор аны аткарбаган учурда кредиторго төлөөгө милдеттүү болгон акчалай сумма. же милдеттенменин талаптагыдай эмес аткарылышы, атап айтканда, аткарылбай калган учурда.

азакстан Республикасынын Граждандык кодексинин 296-беренесине ылайык, айыппулдун өлчөмү белгиленген акчалай суммада же аткарылбаган же талаптагыдай эмес аткарылган милдеттенменин суммасынан пайыз менен аныкталат.

Айыптын өлчөмү «Казакстан Республикасындагы банктар жана банк иши жөнүндө» мыйзамдын 35-беренеси менен жөнгө салынат.

Банк төлөмдөрдү кечиктирген ар бир күн үчүн мөөнөтү өтүп кеткен карыздын суммасынан 0,5% өлчөмүндө