Тёмёнкъ банктык эмес финансы-кредит мекемелеринин лицензиялары жокко чыгарылган жана кайтарылып алынган:
ь жазма буйруктарды системалуу търдё белгиленген мёёнёттё аткарбагандыгы жана мезгил-мезгили менен берълъъчъ регулятивдик отчетту бербегендигинен улам 2008-жылдын 14-февралынан тартып "Арбын Кенч" МКАсынын 2005-жылдын 27-майында жеке адамдарга жана юридикалык жактарга чакан кредиттерди беръъ ъчън берилген № 93 къбёлъгъ кайтарылган. Юридикалык дареги: Ош областы, Ноокат району, Кенеш айыл ёкмётъ, Арбын айылы;
ь жазма буйруктарды системалуу търдё белгиленген мёёнёттё аткарбагандыгы жана мезгил-мезгили менен берълъъчъ регулятивдик отчетту бербегендигинен улам 2008-жылдын 14-февралынан тартып "Этеш" МКАсынын 2005-жылдын 14-октябрында жеке адамдарга жана юридикалык жактарга чакан кредиттерди беръъ ъчън берилген № 98 къбёлъгъ кайтарылган. Юридикалык дареги: Ош шаары, Навои кёч., 33;
ь жазма буйруктарды системалуу търдё белгиленген мёёнёттё аткарбагандыгы жана мезгил-мезгили менен берълъъчъ регулятивдик отчетту бербегендигинен улам 2008-жылдын 14-февралынан тартып "Памир Инвескредит" МКАсынын 2006-жылдын 13-июнунда жеке адамдарга жана юридикалык жактарга чакан кредиттерди беръъ ъчън берилген № 110 къбёлъгъ кайтарылган. Юридикалык дареги: Ош областы, Алай району, Гълчё айылы, Бокоев кёч., 82;
ь "Фонс Аурум" кредиттик союзуна 2001-жылдын 27-июлунда берилген №279-лицензиясы 2008-жылдын 9-февралындагы ёзън-ёзъ жоюу жёнъндё жалпы жыйындын протоколуна ылайык 2008-жылдын 11-февралынан тартып жокко чыгарылган. Юридикалык дареги: Ош шаары, Курманжан датка атын. кёч., 280а;
ь "Чалдовар 21-кылым" кредиттик союзуна 2007-жылдын 24-апрелинде берилген № 522-лицензиясы 2008-жылдын 3-январындагы ёзън-ёзъ жоюу жёнъндё жалпы жыйындын протоколуна ылайык 2008-жылдын 11-февралынан тартып жокко чыгарылган. Юридикалык дареги: Чъй обл., Панфилов р-ну, Чалдовар айылы.
2007-жылдагы жана алдыда турган мезгилге карата акчакредит
саясаты жёнъндё
Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын Башкармасынын 2008-жылдын 20-февралында ёткён отурумунда 2007-жылда жъзёгё ашырылган акчакредит саясатынын жыйынтыктары жана анын келерки мезгилге каралган багыттары талкууга алынды. Отурумга Кыргыз Республикасынын Финансы министрлигинин, Экономикалык ёнъгъъ жана соода министрлигинин жетекчилери, Кыргыз Республикасынын Президентинин Администрациясынын ёкълъ катышышкан.
Отурумдун жъръшъндё 2007-жылдын биринчи жарымында туруктуу макроэкономикалык жагдай сакталып тургандыгы жана республика боюнча баанын жалпы деьгээлинин реалдуу ёсъш арымы инфляциянын болжолдонгон динамикасына туура келгендиги белгиленген. Бирок кийинчерээк, август-октябрь айларында азыктълък товарларына баанын кескин ёсъшъ менен байланышкан тышкы монетардык эмес факторлордун таасиринен улам, инфляциянын иш жъзъндёгъ деьгээли белгиленген максаттуу кёрсёткъчтён ашып тъшкён (Улуттук Статистика комитетинин маалыматтары боюнча 2007-жылы инфляция 20,1 пайызды тъзгён).
Инфляциянын къч алышына байланыштуу Улуттук банк баанын жалпы деьгээлинин ёсъшън токтотууга багытталган чараларды кёргён. Атап айтканда, банк тутумун ъстёк ликвиддъълъктён арылтуу боюнча операциялардын кёлёмъ олуттуу кёбёйтългён. Ёткён жылы Улуттук банктын ноталары банк тутумунда ликвидъълъктъ жёнгё салуунун негизги каражатынан болгон. Мына ушул баалуу кагаздарды сатуунун кёлёмъ 2007-жылы 4229,2 млн. сомду тъзгён, бул 2006-жылдагы кёрсёткъчтён 20 эседен кёбърёёккё жогору (172,0 млн. сом). Кайтарым-РЕПО операцияларынын кёлёмъ 2007-жылы 2 эсеге кёбёйъъ менен 3562,6 млн. сомду тъзгён (2006-жылы 1795,9 млн. сом). Мындан тышкары Улуттук банк коммерциялык банктар менен депозиттик операцияларды жъргъзгён, алардын кёлёмъ 2007-жыл ичинде 1,6 млрд. сомдон ашкан. АКШ долларын пайдалануу менен ишке ашырылган СВОП-операцияларынын кёлёмъ кароого алынып жаткан жылы 1761,0 млн. сомду тъзгён, бул 2006-жылдагы (337,7 млн. сом) ушул эле кёрсёткъчтён 5 эседен кёбърёёккё жогору.
Ички рынокто четёлкё валюталарын сунуштоонун ага карата суроо-талаптан артып турушунун тенденциясы сакталып турган 2007-жылы Улуттук банк, ёзгёрълмёлъъ алмашуу курсунун саясатына таянуу менен сомдун алмашуу курсунун кескин ёзгёръъсънё жол бербёё максатында, интервенцияларды ишке ашырган. Улуттук банктын банктар аралык валюта рыногундагы операцияларынын ълъшъ 2007-жылы андан мурдагы жылдагыга салыштырганда иш жъзъндё ёзгёръъсъз калуу менен 52 пайызга жакынды тъзгён (2007-жылда Улуттук банктын четёлкё валютасын таза сатып алуусу 242,3 млн. АКШ долларын тъзгён). Сомдун АКШ долларына карата алмашуу курсунун ёсъшъ 6,9 пайызды тъзгён.
Ёкмёт жана Улуттук банк тарабынан инфляцияны токтотуу боюнча иш-чаралар планынын чегинде кёрългён аракеттери (мамлекеттик запастагы буудайдан пайдалануу, ъстёк ликвиддъълъктъ азайтуу боюнча операциялардын кёлёмън кёбёйтъъ жана акча массасынын ёсъшън токтотуу) 2007-жылдын ноябрь-декабрь айларында азыктълък товарларынын рыногундагы бааларга байланыштуу жагдайды турукташтырууга ёбёлгё тъзгён.
Ъстёк ликвиддъълъктён арылтуу боюнча операциялардын кёлёмън кёбёйтъъ акча сунушунун ёсъш арымын байкалаарлык басаьдатууга алып келген. Алып кёрсёк, 2007-жылдын жыйынтыгы боюнча акча базасы 38,5 пайызга ёскён, ал эми 2006-жылдагы ёсъш 47,4 пайызда катталган эле. Кеьири мааниде колдонулуучу акча массасы (М2Х), четёлкё валютасындагы депозиттерди эске алганда кароого алынып жаткан жылы 33,3 пайызга кёбёйгён. Бул 2006-жылдагы анын 51,6 пайызды тъзгён ёсъш арымынан олуттуу тёмён.
2007-жылы коммерциялык банктар тарабынан экономиканын реалдуу секторун кредиттёёнън жогорку деьгээлдеги ёсъш арымы сакталган. Банк тутумунун аналитикалык балансынын маалыматтарына ылайык, экономикага салынган кредиттердин кёлёмъ 2007-жылдын акырына карата жыл башындагыга салыштырганда, 79,7 пайызга кёбёйъъ менен 21,1 млрд. сомду тъзгён.
2007-жылдын акырына карата депозиттердин доллларлашуусу жыл башындагыга салыштырганда тёмёндёё менен (63,5 пайыз) 50,5 пайызды тъзгён. Ошондой эле кредиттердин долларлашуусу да ушул мезгил аралыгында 69,8 пайыздан 62,7 пайызга чейин тёмёндёгён.
Банк тутумунда коммерциялык банктардын активдеринин жана капиталынын олуттуу ёсъшъ белгиленген, натыйжада финансылык ортомчулук деьгээлин мънёздёгён кёрсёткъчтёр жакшырган. Кароого алынып жаткан жылдын акырына карата абал боюнча чогуу алгандагы активдердин номиналдык ИДПга карата катышы 30,1 пайызды, кредиттердин ИДПга катышы 14,9 пайызды, депозиттердин ИДПга карата катышы 16,3 пайызды тъзгён жана булар 2006-жылдагыга салыштырганда байкалаарлык жогору.
2006-жылдагыга салыштырганда реалдуу алгандагы ИДПнын ёсъшъ 8,2 пайызды тъзгён. Мында, 2006-жылдагы жогорку ёсъшкё салыштырмалуу, негизги капиталга инвестициялардын кёлёмъ 3,7 пайызга (2006-жылы инвестициялардын ёсъшъ 54,6 пайызды тъзгён), чекене товар жъгъртъънън кёлёмъ 11,4 пайызга ёскён.
Алдынала чыгарылган жыйынтык боюнча 2007-жылы тёлём теьдеминин сальдосу 196,9 млн. АКШ доллары ёлчёмъндё оь маанини тъзгён.
Улуттук банктын Башкармасынын отурумуна катышкандар жана Банктын Башкармасынын мъчёлёръ экономикадагы структуралык проблемаларга жана тышкы рыноктордогу жагдайлардын анык эместигине байланыштуу Кыргыз Республикасында жогорку инфляциялык потенциал сакталып тургандыгын белгилешкен. Ички жыйымдардын жана инвестициялардын деьгээлинин тёмёндъгъ жана ошого байланыштуу ёндъръштък фондулардын эскириши мында орун алган негизги проблемалардын бири катары кёрсётълдъ.
Республиканын калкынын кирешелеринин акыркы жылдары олуттуу ёсъшънън, анын ичинде эмгек мигранттарынын акчалай которууларынын, эмгек акылардын жана бюджеттен социалдык чегеръълёрдън кёбёйъъсънън эсебинен ёсъшъ шартында, эмгек ёндъръмдъълъгънън тёмён бойдон сакталып калышы экономикадагы эь эле орчундуу проблема бойдон калууда. Республиканын агроёнёржай секторундагы кайра ёзгёртъп тъзъълёр жеткиликтъъ тез арымда жъзёгё ашырылбай келъъдё. Мунун натыйжасында ички айылчарба ёндъръшъ республиканын калкынын азыктълъккё болгон керектёёлёрън толук ёлчёмдё канааттандыра албай жатат.
Отурумдун жъръшъндё кыска жана орто мёёнёттък аралыкта келечектеги экономикалык ёсъш менен инфляцияга таасирин тийгизиши мъмкън болгон бир катар факторлор белгиленди. Атап айтканда, айылчарбасындагы тъшъмдъълъктън кандай болоорун, ошондой эле энергетика секторунун ёндъръштък жана экспорттук потенциалын аныктоочу климаттык факторлордун маанилъълъгъ баса белгиленди. Коьшу ёлкёлёрдёгъ, анын ичинде, негизги соода ёнёктёштёрдён болгон ёлкёлёрдёгъ экономикалык жагдайдын ёнъгъшъндёгъ аныксыздык да белгиленди. Бул албетте, атамекендик продукциялардын экспортунун кёлёмънё, четёлкёдён инвестициялардын агылып киръъсънё жана эмгек мигранттарынын акчалай которууларынын кёлёмънё таасирин тийгизет.
Ошону менен бирге эле, отурумдун катышуучулары инфляциянын аз ченемде сакталып турушунун шартында, узак мёёнёткё каралган туруктуу экономикалык ёсъшкё жетишъъ тиешелъъ чаралардын топтомун жъзёгё ашыруусуз мъмкън эместигине ёзгёчё кёьъл бурушту. Алардын ичинен республиканын агрардык жана энергетика секторлорунда структуралык реформаларды ишке ашыруу, эмгек ёндъръмдъълъгън жогорулатуу, ички жыйымдарга жана инвестицияларга търткъ беръъ сыяктуу чаралар негизгилерден болуп саналат.
Ой-пикирлерди ортого салуунун жыйынтыгында, Улуттук банктын Башкармасынын мъчёлёръ жана отурумга катышкандар 2008-жылы инфляцияны мурда жарыяланган максаттуу кёрсёткъч деьгээлинде - 12-15 пайыз чегинде (2008-жылдын декабры 2007-жылдын декабрына карата) токтотуп туруу ъчън учурда жетиштъъ негиз бар экендигине келишишти. Мында, сомдун алмашуу курсунун кескин ёзгёръъсънё жол бербёё максатында Улуттук банк Кыргыз Республикасында кабыл алынган ёзгёрълмёлъъ алмашуу курсу режимине таянуу менен иш алып бара тургандыгы белгиленди. Акча сунушунун оптималдуу деьгээлин колдоп туруу ъчън Улуттук банк ъстёк ликвиддъълъктён арылтуу боюнча операцияларды жъргъзёт жана акчакредит саясатынын каражаттарын (инструменттерин) ёркъндётъъ багытында иш алып барат. Талкуунун жыйынтыгы боюнча отурумдун катышуучулары тарабынан тёмёнкълёр дагы сунушталды:
· Экономикалык ёнъгъъ жана соода министрлиги, Финансы министрлиги жана Улуттук банк менен биргелешип, жыйымдарга търткъ беръъ жана инвестицияларды кёбёйтъъ боюнча иш-чаралар планын иштеп чыгуу;
· Экономикалык болжолдоолордун сапатын арттыруу жана макулдашылган чечимдерди кабыл алуу максатында тышкы рыноктордогу жагдайларга мониторинг жъргъзъъ боюнча жогоруда аталган ведомстволордун институционалдык мъмкънчълъктёрън жогорулатуу;
· Атамекендик экспорттолуучу жана импортту алмаштыруучу продукцияларды ёндъръъчълёрдън атаандаштыкка болгон жёндёмдъълъгънё сомдун алмашуу курсунун ёзгёръъсънън тийгизген таасирине жана ушуга байланыштуу экономикалык ёсъштёгъ тобокелдиктерге баа беръънъ Экономикалык ёнъгъъ жана соода министрлигине сунуштоо;
Коммерциялык банктардын ликвиддъълъгън тескёёнън эффективдъълъгън жогорулатуу максатында Ёкмёттън Улуттук банктын портфелинде турган мамлекеттик баалуу кагаздарын ёьчёйлёштъръъ боюнча Улуттук банк менен Финансы министрлигинин биргелешкен ишин тездетъъ.
