Кыргыз Республикасынын Улуттук банк Башкармасынын
2009-жылдын 30-сентябрындагы №39/5 токтому менен бекитилген
Ислам банк иши жана каржылоо принциптерине ылайык операцияларды жъз#г# ашырган коммерциялык банктардын эсепке алуу саясатына карата талаптар ж#нънъд# жобо
(толуктоолор Улуттук банк Башкармасынын 2012-жылдын 14-мартындагы №11/2 токтому менен бекитилген)
Бул Жободо, Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы тарабынан «ислам терезесине» ээ болгон банктарды кошо алганда (мындан ары - банктар), операцияларын ислам банк иши жана каржылоо принциптерине ылайык жъзёгё ашырышкан коммерциялык банктардын эсепке алуу саясатына карата коюлган негизги талаптар аныкталган.
1. Банктын эсепке алуу саясаты жёнъндё тъшънък жана анын максаты
1.1. Банктын эсепке алуу саясаты – бул, Кыргыз Республикасынын колдонуудагы мыйзам актыларына ылайык бухгалтердик эсепке алууну жъргъзъъ максатында банк тарабынан кабыл алынган принциптердин, негиздердин, эрежелердин, шарттардын, жол-жоболордун жана ыкмалардын жыйындысы.
1.2. Банктын эсепке алуу саясатынын башкы максаты –финансылык отчеттун так берилишин камсыз кылган бирдиктъъ бухгалтердик эсепке алуу системасын жана анын негизинде камтылган банктын ички контролдук системасын тъзъъ.
1.3. Банк жетекчилиги Кыргыз Республикасынын «Бухгалтердик эсепке алуу жёнъндё» мыйзамына ылайык, операцияларын ислам банк иши жана каржылоо принциптерине ылайык жъзёгё ашырган банктардын бухгалтердик эсепти жъргъзъъсънън жана финансылык отчетту тъзъъсънън усулдук негиздери, Ислам финансылык институттары ъчън бухгалтердик эсеп жана аудитти уюштуруу институту (мындан ары - AAOIFI) тарабынан ислам финансылык институттары ъчън иштелип чыккан бухгалтердик эсепке алуу стандарттарынын талаптарына ылайык келгендей эсепке алуу саясатын аныктайт жана колдонот.
2. Банктын эсепке алуу саясатынын форматы
2.1. Банктын эсепке алуу саясатынын форматы банк тарабынан ёз алдынча тандалат. AAOIFIнин усулдук принциптерине ылайык келъъ жана бухгалтердик эсепке алууну жана ички контролдук системасын уюштурууга байланыштуу маселелерди толук камтуу, ага карата коюлган негизги талаптан болуп саналат. Банктын эсепке алуу саясатынын болжолдуу тъзъмъ ушул жобого карата 1-тиркемеде келтирилген.
Ислам банк иши жана каржылоо принциптерине ылайык «ислам терезеси» аркылуу операцияларды жъзёгё ашырган банк, бухгалтердик эсепке алууну жъргъзъънън тиешелъъ тартибин караган ёзънчё эсепке алуу саясатын кабыл алууга тийиш.
2.2. Банк эсепке алуу саясатын тёмёнкъ эки ыкманын бири боюнча иштеп чыгышы мъмкън:
- операциялардын ар бир търънё карата эсепке алуунун жалпы тартиби жана принциптери ёзънчё саясатта чагылдырылат;
- банктын операцияларын эсепке алуу тартиби жана принциптери операциялардын ар бир търън ёзънчё бёлъктёрдё чагылдыруу менен бир саясатта баяндалып берилет.
2.3. Банктын эсепке алуу саясаты тъзълъъ ыкмасына кёз карандысыз, банк тарабынан ислам банк иши жана каржылоо принциптерине ылайык жъзёгё ашырылган тёмёндё келтирилген операциялардын ар бир търъ боюнча бухгалтердик эсепке алууну жъргъзъъ тъшъндърмёсън камтууга тийиш:
• мурабаха операцияларын эсепке алуу принциптери;
• мудараба операцияларын эсепке алуу принциптери;
• мушарака операцияларын эсепке алуу принциптери;
• салам жана катар салам операцияларын эсепке алуу принциптери;
• истиснаа жана катар истиснаа операцияларын эсепке алуу принциптери;
• ижара жана ижара мунтахийя биттамлик операцияларын эсепке алуу принциптери.
• кард хасан операцияларын эсепке алуу принциптери;
• вади’а йад аманат операцияларын эсепке алуу принциптери;
• вади’а йад дамана операцияларын эсепке алуу принциптери;
• валюталык операцияларын эсепке алуу принциптери;
• пайдаларды теьдештиръъ ъчън камдарды эсепке алуу принциптери.
3. Банктын эсепке алуу саясатынын мазмунуна карата негизги талаптар
3.1. Банктын бътъндёй эсепке алуу саясаты жана банк тарабынан ишке ашырылган операциялардын ар бир търън эсепке алуу, тёмёнкъ негизги жол беръълёргё ылайык келъъгё тийиш:
• мълктък обочолонгондук;
• иш ъзгълтъксъздъгъ.
3.2. Банктын эсепке алуу саясатында финансылык отчетту беръънън тёмёнкъ принциптери сакталууга тийиш болгон талаптар чагылдырылышы зарыл:
- сапаттык мънёздёмёлёр – тъшънъктъълъгъ, актуалдуулугу, салыштырууга боло тургандыгы, ишенимдъълъгъ, ырааттуулугу, олуттуулугу;
- маалыматтардын орундуулугуна жана ишенимдъълъгънё чектёёлёр – ёз учурунда берилиши, алынуучу пайда менен сарптоолордун ортосундагы баланс, сапаттык мънёздёмёлёр ортосундагы баланс, так жана объективдъъ беръъ.
3.3. Банктын эсепке алуу саясаты AAOIFIнин стандарттарынын концепциясына ылайык, банкта бухгалтердик эсепке алуу тажрыйбасын жана аны уюштурууну ырааттуу чагылдырууну камтууга тийиш:
а) финансылык отчеттун ар бир элементин таануу критерийлери: активдер, милдеттенмелер, капитал, кирешелер, чыгашалар, банкта чектелбеген жана чектелген инвестициялык эсептердин ээлеринин каражаттары;
б) банкта финансылык отчеттордун элементтерине карата колдонулган баа беръълёр;
в) банкта кабыл алынган ислам банк иши жана каржылоо принциптери боюнча бухгалтердик эсепке алуу эсептер планы жана ислам банк иши жана каржылоо принциптери боюнча финансылык отчетту тъзъъ тартиби;
г) банкта колдонулган эсепке алуунун търлёръ, алардын максаттары жана маанилери (баланстык, баланстан тышкаркы жана системадан тышкаркы);
д) банктын эсепке алуу саясатына, бухгалтердик баа беръълёрънё ёзгёртъълёрдъ киргизъъгё жол берген шарттар;
е) банк тарабынан кабыл алынган финансылык отчеттун концепциясына ылайык келбеген саясатты чечмелеп беръъ, эгерде болгон болсо;
ж) шектъъ карыздарды аныктоо жана чагылдыруу ъчън банк тарабынан кабыл алынган саясат жана карыздарды эсептен алып салуу саясаты;
и) банк тарабынан активдердин, карыздардын жана чектелген инвестициялардын наркына, эгерде муну колдонууга мъмкън болсо, алардын акчалай эквивалентинин наркына кайра баалоолорду жъргъзъъ максатында кабыл алынган саясаттар, негиздер жана ыкмалар;
з) эгерде активдердин, карыздардын жана реинвестициялардын наркын алардын эквиваленттъъ акчалай наркына кайра баалоо милдеттъъ болуп саналбаса, чектелбеген инвестициялар жана алардын эквиваленттеринин эсеп ээлеринин (же чектелген инвестициялардын же алардын эквиваленттеринин) акционердик ълъшън аныктоо ъчън негиз катары баштапкы (тарыхый) наркты пайдалануу;
к) туунду компаниялардын финансылык отчетторун жалпылоо ъчън банк тарабынан кабыл алынган эсепке алуу саясаты, эгерде болгон болсо;
л) бухгалтердик эсепке алуунун AAOIFIнин жана банкта кабыл алынган стандарттарга каршы келбеген башка негиздери жана эрежелери.
3.4. Банктын эсепке алуу саясатында, банк ишин жана банкта бухгалтердик эсепке алууну жъргъзъъдё Кыргыз Республикасынын мыйзам актыларынын сакталышы, бухгалтердик эсепке алуунун уюштурулушу жагында банк жетекчилигинин жана башкы бухгалтеринин жоопкерчилиги аныкталууга тийиш. Банктын эсепке алуу саясатында стандарттык эмес операциялардын келип чыгышы (банк ъчън жаьы же болбосо бир жолку мънёздёгъ, банктын эсепке алуу саясатында чагылдырылбаган операциялар) жана алардын бухгалтердик эсепте чагылдырылышы (кёп болбогон, олуттуу мааниге ээ эмес жана кёп болбогон олуттуу операциялар) учурунда, чечим кабыл алуу ъчън банктын кызмат адамдарынын жоопкерчилиги аныкталышы зарыл.
3.5. Банктын активдеринин жана милдеттенмелеринин ар бир търъ боюнча алардын баштапкы таанылышы, андан кийин эсепке алынышы (активдерди кайра баалоо, кайра классификациялоо, кийинки сарптоолор, начарлоонун таанылышы ж.б.у.с.) жана колдонуудан калган шартта, алардын эсебин жъргъзъъ принциптери, эрежелери жана шарттары чагылдырылууга тийиш.
3.6. Эгерде AAOIFIнин стандарттарында активдерди жана милдеттенмелерди эсепке алуунун негизги жана жол берилген альтернативдъъ ыкмалары каралган болсо, ага уруксат берилсе анда банк, активдердин жана милдеттенмелердин ар бир търънё карата банк тарабынан тандалып алынган эсепке алуу ыкмасын так кёрсётъъгё тийиш.
Мында банк, AAOIFIнин эсепке алуунун ар кандай ыкмаларын колдонууга боло тургандыгы боюнча стандарттарынын талаптарын так сактоого жана кыйла консервативдъъ ыкмага артыкчылык берилъъгё тийиш.
3.6-1. Эсептик саясаттын алкагында тёлём жана эсептешъъ операцияларын бухгалтердик эсепке алууну уюштуруунун жана алардын бухгалтердик эсепке алуу эсептери боюнча чагылдырылышынын толук эрежелери, ошондой эле ички контролдукту уюштуруунун тиешелъъ эрежелери иштелип чыгууга тийиш. Мында, ар бир операция ФКМдин бухгалтердик эсепке алуусунда (эсепке алуунун автоматташтырылган системасы) ёз убагында чагылдырылып турууга тийиш.
Тёлём жана эсептешъъ операцияларын бухгалтердик эсепке алууну уюштуруунун эрежелери тёмёнкъ негизги нормаларды камтууга тийиш:
1) бардык операцияларда банк-контрагенттин эсеп боюнча акча каражаттарынын эсептен алынып салынгандыгы/чегерилгендиги тууралуу документ търъндёгъ тастыктамасы болууга тийиш;
2) операциялардын банктын бухгалтердик эсебинде чагылдырылышы бухгалтердик эсепке алуу эрежелерине ылайык жана тёмёнкъчё жъргъзълъъгё тийиш:
а) улуттук валютадагы тёлёмдёр ъчън – эсептешъъ жъргъзългён къндён кеч эмес;
б) чет ёлкё валютасындагы чыгыш тёлёмдёр ъчън - ФКМдин эсебинен каражаттар эсептен алынып салынган кънъ, бул, кийинчерээк банк-корреспонденттен корреспонденттик эсеп боюнча кёчърмёнъ алуу менен тиешелъъ документ аркылуу тастыкталууга тийиш.
в) чет ёлкё валютасындагы кириш тёлёмдёр ъчън - каражаттардын чегерилгендиги жёнъндё тастыктама келип тъшкён къндён кечиктирбестен.
3.7. Банктын эсепке алуу саясатын иштеп чыгууда, анын бухгалтердик китебинде операцияларды чагылдырууга карата ыкмаларды тандоонун ёзгёчёлъгънё таасирин тийгизиши мъмкън болгон, бир катар факторлорду эске алуу талап кылынат.
Бул факторлорго тёмёнкълёр кирет:
- банктын уюштуруу-укуктук формасы;
- банктын уставына, бизнес планына ылайык, анын иш ёзгёчёлъгъ;
- филиалдардын болушу;
- иш чёйрёсъ;
- банк ишинин ёнъгъъсън камсыз кылган техникалык жана материалдык базанын мънёзъ.
4. Банктын эсепке алуу саясатын иштеп чыгуу, бекитъъ жана кайрадан карап чыгуу тартиби
4.1. Банктын эсепке алуу саясаты Директорлор кеьеши тарабынан бекитилъъгё жана Шариат кеьеши тарабынан жактырылууга тийиш.
4.2. Банк туруктуу, бирок жылына кеминде бир жолу AAOIFIнин стандарттарына киргизилген ёзгёртъълёргё жана толуктоолорго, ошондой эле AAOIFI тарабынан иштелип чыккан жаьы стандарттардын колдонууга киргизилишине кёз салып, зарылчылык келип чыккан шартта, банктын эсепке алуу саясатына ёзгёртъълёрдъ киргизип турууга тийиш. Мында тёмёндёгълёр эсепке алуу саясатынын ёзгёръъсъ болуп саналбайт:
а) эсепке алуу саясатынын жаьы редакциясынын кабыл алынышы;
б) операциялардан же иш жагдайынан улам биринчи жолу болуп жаткан же ёткёндё жол берилип бирок, банк тарабынан колдонулбаган, жаьы эсепке алуу саясатынын кабыл алынышы;
в) ёткён мезгилдин финансылык отчетторунун классификациясына салыштыруу менен ётъп жаткан мезгилдин финансылык отчетторунун классификациясына ёзгёртъълёр.
5. Банктын эсепке алуу саясатын иштеп чыгуунун усулдук негиздери
5.1. Банк эсепке алуу саясатын иштеп чыгууда тёмёнкълёргё таянууга тийиш:
- Кыргыз Республикасынын «Бухгалтердик эсепке алуу жёнъндё» мыйзамына;
- Кыргыз Республикасынын банктык операцияларын жёнгё салган мыйзам актыларына жана ченемдик укуктук актыларына;
- Ислам финансылык институттары ъчън бухгалтердик эсеп жана аудитти уюштуруу уюму (AAOIFI) тарабынан иштелип чыккан стандарттарга, ал эми белгилъъ бир стандарттардын жоктугу учурунда банк, эгерде алар Шариат стандарттарына каршы келбеген болсо, башка стандарттарды пайдалана алат;
- ушул жобого.
Банк, кошумча усулдук камсыздоо катары Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы тарабынан операцияларды ислам банк иши жана каржылоо принциптерине ылайык жъзёгё ашырган банктар ъчън иштелип чыккан башка усулдук материалдарды да пайдалана алат.
«Операцияларды ислам банк иши жана каржылоо
принциптерине ылайык жъзёгё
ашырышкан коммерциялык
банктардын эсепке алуу
саясатына карата талаптар
жёнъндё» жобого 1-тиркеме
______________________ЭСЕПКЕ АЛУУ САЯСАТЫ
(банктын аталышы)
1-бёлък. Банктын эсепке алуу саясатынын жалпы жоболору
Банктын эсепке алуу саясатынын багыты
Банк ишин жъзёгё ашырууда, бухгалтердик эсепке алууну жъргъзъъдё жана жана банктын чарбалык операцияларын ишке ашырууда бухгалтердик эсепке алуунун уюштурулушуна жана Кыргыз Республикасынын мыйзамдарынын сакталышына жоопкерчилик.
Банктын эсепке алуу саясатын колдонуу чёйрёсъ (банк тарабынан тандалып алынган эсепке алуу саясатынын ислам банк иши жана каржылоо принциптери боюнча форматы) жана эсепке алууда олуттуу жана анчалык маанилъъ болбогон учурлардын чагылдырылышына карата чечим кабыл алуу укугу.
Банктын эсепке алуу саясатынын максаты
Банктын эсепке алуу саясатынын негизги милдеттери
Кыргыз Республикасынын мыйзам актыларына ылайык, ислам банк иши жана каржылоо принциптери боюнча эсепке алуу саясатынын AAOIFIнин стандарттарына ылайык келъъсъ.
Бухгалтердик эсептин уюштурулушу, банкта бухгалтердик эсепти ким жъзёгё ашырат (тъзъмдък бёлъмдъ кёрсётъъ; башкы бухгалтер/бухгалтер же бухгалтердик эсепти жъргъзъъ бухгалтердик фирмага ёткёрълъп берилген).
Банкта колдонулган бухгалтердик эсепке алуунун негизги принциптери
2-бёлък. Банкта кабыл алынган бухгалтердик эсептин эсептер планы.
3-бёлък. Банктын финансылык отчетун тъзъъ жана сунуштоо эрежелери.
4-бёлък. Банктын ар бир ишке ашырылган операцияга карата эсепке алуу саясаты
