ь Учурда Кыргыз Республикасынын бардык 22 коммерциялык банкы иштеп жатат, мында 6 банкта – АУБ, Манас Банк, КыргызКредит, Ысык-Кёл, Акылинвестбанк жана Бакай – убактылуу жетекчилик режими киргизилген. 

2010-жылдын 7-8-апрелиндеги окуялардын натыйжасында айрым банктардын ишин турукташтырууга тёмёнкълёр тоскоол болгон эле: 

· Банк карточкаларын тейлёёчъ банкоматтык-терминалдык тъйъндън, ошондой эле калктан утурумдук тёлёмдёрдъ кабыл алууга арналган тёлём терминалдарынын кыскарышы. 

· Банк-корреспонденттер менен транс чек аралык (эл аралык) тёлёмдёрдъ жъзёгё ашырууну, акча которууну, юридикалык жактар менен тёлёмдёрдъ уюштуруу жана ёз ара эсептешъълёрдъ жъргъзъъдёгъ кыйынчылыктар. 

· Талкаланган банкоматтардан жана тёлём терминалдарынан акча каражаттары уурдалып кеткендигине байланыштуу айрым банктардын акча жоготуулары. 

2010-жылдын 8, 10, 12-апрель къндёръ 7 банкта Прокуратуранын токтомдорунун негизинде Улуттук банк тарабынан убактылуу башкаруу киргизилген. 

Убактылуу жетекчилик киргизилген убактан тартып жогоруда аты аталган банктардын Директорлор кеьештеринин жана Башкармалыктарынын ыйгарым укуктары токтотулган. Убактылуу жетекчи капиталдын жылып жъръшъ жана банктын аманатчыларынын, башка кредиторлорунун кызыкчылыктарында банктын активдеринин сакталып турушун кёзёмёлдъккё алуу максаттарында Директорлор кеьешинин жана Банк Башкармалыктарынын ыйгарым укуктарына ээ болгон. Бул банктарда эь алгач активдерди сактоо боюнча чаралар кабыл алынган, ал максатта инсайдерлер жана аффилирленген жактар, ошону менен бирге алар менен байланышта болгон адамдар менен бардык операцияларды кошо алгандагы банктык операцияларга чектёёлёр киргизилген. 

Убактылуу жетекчилик киргизилген банктарда утурумдук жагдайды жана банктын кардарларынын (жеке адамдар, юридикалык жактар, жеке ишкерлер – Кыргыз Республикасынын резиденттери жана резиденттери эместер) муктаждыктарын ыкчам анализдёёгё алууну эске алуу менен акырындап чектёёлёр алынып ташталган, жана азыркы къндё бул банктардын кардарларын тейлёё дээрлик толук кёлёмдё, кредиттерди жана аларга теьдештирилген активдерди беръъ, капиталга, мамлекеттик болуп саналган баалуу кагаздардан башка баалуу кагаздарга инвестициялоо, ошондой эле негизги каражаттарга жана материалдык эмес активдерге салымдардан, инсайдерлер жана аффилирленген жактар менен операциялардан тышкары, калыбына келтирилди. 

Мында "АзияУниверсалБанк" ААКына карата Кыргыз Республикасынын резиденттери болуп саналбаган юридикалык жактар менен операциялар жъргъзъъ токтотулган бойдон калууда, ал эми резидент-юридикалык жактар менен операциялар 1 миллион сом ёлчёмъндё чектелген. Ошондой эле "Манас Банк" ЖАКында Кыргыз Республикасынын резиденттери болуп саналбаган жеке адамдар менен операциялар жъзёгё ашырылбайт. 

Улуттук банктын кызматкерлери тарабынан банктардын убактылуу жетекчиликтеринин курамында банктардын активдеринин такталышы жана утурумдук финансылык абалына баа беръъ аякталып, каражаттардын сакталып турушун камсыз кылуу боюнча иштер жъзёгё ашырылууда. Кёзёмёлдёёнън атайын режими киргизилген банктардын бардыгында алардын активдери милдеттеринен ашып турат, банктын кардарлары – жеке адамдарга бир мезгилде бардык каражаттарын тёлёп беръъ ъчън ликвиддъъ каражаттар жетиштъъ. 

Кыргызстанда тёлём системасы ъзгълтъксъз, кадимки калыбында иштеп жатат. Улуттук банк республиканын бардык коммерциялык банктарынын ишине кёзёмёлдък кылууну улантууда. Атайын администрациялык режим киргизилген банктарда тёлёмдёр жана эсептешъълёр Убактылуу жетекчиликтин кёзёмёлъ менен жъргъзълъъдё. Белгиленген банктардын Убактылуу жетекчиликтери Улуттук банкка кън сайын отчет берип турушат. 

Улуттук банк тарабынан банктарга карата кабыл алынып жаткан чечимдер ыкчам търдё жарыяланып турат. Жалпысынан алганда, банк тутуму туруктуу. Ликвиддъълък жетиштъъ. Улуттук банк аманатчыларды жана банктардын кардарларын коргоо ъчън зарыл болгон чараларды кабыл алып жатат жана андан ары да кабыл ала берет. 

ь 2010-жылдын 26-апрелинде Улуттук банк Башкармасы тарабынан инсайдерлер жана аффилирленген компаниялар, ошондой эле алар менен жалпы кызыкчылыктары боюнча байланышы бар адамдар, прокуратура органдарынын токтомдорунда кёрсётългён башка адамдар менен операциялардан тышкары, "АзияУниверсалБанк" ААКынын кардарлары – Кыргыз Республикасынын резиденттери болуп саналган юридикалык жактар менен операциялардан чектёлёрдъ алып салуу жёнъндё чечим кабыл алынган. 

ь Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы 2010-жылдын 23-апрелинде Улуттук банктагы Кыргыз Республикасынын Финансы министрлиги ъчън атайын ачылган эсепке Кыргызстанга берилген Россия Федерациясынын Ёкмётънън 20 млн. АКШ доллары ёлчёмъндёгъ гранттын акча каражаттары келип тъшкёндъгъ тууралуу маалымдайт. 

ь Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы, ёзънън расмий веб-сайтынын Улуттук банктын нормативдик актылары/Талкуулоо ъчън долбоорлор бёлъгъндё коомдун талкуусуна Кыргыз Республикасынын Улуттук банк Башкармасынын 2004-жылдын 21-июлунда кабыл алынган, Кыргыз Республилкасынын Адилет министрлигинде 2004-жылдын 23-августунда 95-04 номеринде катталган №18/3 "Активдерди класстарга бёлъштъръъ жана мъмкън болгон чыгымдарды жана жоготууларды жабуу ъчън камга (резервге) тиешелъъ чегеръълёр жёнъндё" жобонун жаьы редакциясын бекитъъ тууралуу" токтомуна ёзгёртъълёрдъ жана толуктоолорду киргизъъ долбоору жайгаштырылгандыгын коммерциялык банктарга билдирет. Кёзёмёлдък методологиясы жана лицензиялоо башкармалыгы бул долбоор боюнча сын-пикирлерди жана сунуштарды ётё кыска мёёнёттё cshapieva@nbkr.kg электрондук дарегине жёнётъънъ ётънёт. 

Банктык эмес финансы-кредит мекемелердин жаьылыктары 

Улуттук банк тарабынан тёмёнкъ банктык эмес финансы-кредит мекемелерге лицензиялар (къбёлъктёр) берилген: 

1. ЖЧК "Карабалта-Инвест" МККсына жеке адамдарга жана юридикалык жактарга чакан кредиттерди беръъгё 2010-жылдын 22-апрелинде берилген №287-къбёлък. Юридикалык дареги: Чъй областы, Жайыл району, Кара-Балта шаары, Центральная кёчёсъ, 239. 

2. КФ "Атакан Ата" МКАсына жеке адамдарга жана юридикалык жактарга чакан кредиттерди беръъгё 2010-жылдын 23-апрелинде берилген №190-къбёлък. Юридикалык дареги: Ысык-Кёл областы, Тон району, Бёкёнбаев атындагы айы, Атакан кёчёсъ, 55. 

3. Жеке ишкер Анарбаев Улугбек Таштемировичке нак чет ёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2010-жылдын 23-апрелинде берилген №4363-лицензия. Юридикалык дареги: Жалал-Абад областы, Жалал-Абад шаары, борбордук базар, (багыты: "Мариям" ательесинин жанында). 

4. Жеке ишкер Кушбаков Болотбек Шукуровичке нак чет ёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2010-жылдын 23-апрелинде берилген №4362-лицензия. Юридикалык дареги: Жалал-Абад областы, Ноокен р/ну, Кочкората шаары, "Маржанбак" базары, 1-катар. 

5. Жеке ишкер Муминов Ильхом Махмуджановичке нак чет ёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2010-жылдын 23-апрелинде берилген №4361-лицензия. Юридикалык дареги: Жалал-Абад областы, Жалал-Абад шаары, борбордук базар, (багыты: "Мариям" ательесинин жанында).  

6. Жеке ишкер Негруцак Татьяна Николаевнага нак чет ёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2010-жылдын 21-апрелинде берилген №4360-лицензия. Алмашуу бюросу 2506 номеринде катталган. Юридикалык дареги: Чъй областы, Сокулук айылы, Фрунзе кёчёсъ, 161 "а". 

7. Жеке ишкер Гаппарова Саниям Розыахуновнага нак чет ёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2010-жылдын 21-апрелинде берилген №4359-лицензия. Алмашуу бюросу 2505 номеринде катталган. Юридикалык дареги: Бишкек шаары, Абдрахманов атындагы кёчё, 182. 

8. Жеке ишкер Рослякова Маргарита Александровнага нак чет ёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2010-жылдын 20-апрелинде берилген №4358-лицензия. Алмашуу бюросу 2504 номеринде катталган. Юридикалык дареги: Бишкек шаары, Донецк кёчёсъ, "Оберон" базары, №11-павильон. 

9. Жеке ишкер Кунгурова Оксана Владимировнага нак чет ёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2010-жылдын 20-апрелинде берилген №4357-лицензия. Алмашуу бюросу 2503 номеринде катталган. Юридикалык дареги: Бишкек шаары, Жибек-Жолу кёчёсъ, 166. 

10. Жеке ишкер Cветличная Виктория Евгеньевнага нак чет ёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2010-жылдын 20-апрелинде берилген №4356-лицензия. Алмашуу бюросу 2502 номеринде катталган. Юридикалык дареги: Бишкек шаары, Тоголок Молдо атындагы кёчё, 36/2-ъй, Чъй проспектиси менен кесилишет. 

11. Жеке ишкер Юрченко Михаил Григорьевичке нак чет ёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2010-жылдын 20-апрелинде берилген №4355-лицензия. Алмашуу бюросу 2501 номеринде катталган. Юридикалык дареги: Бишкек шаары, Жибек-Жолу кёчёсъ, 253. 

12. Жеке ишкер Збоева Наталья Анатольевнага нак чет ёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2010-жылдын 20-апрелинде берилген №4354-лицензия. Алмашуу бюросу 2500 номеринде катталган. Юридикалык дареги: Бишкек шаары, Бейшеналиева атындагы кёчё, 31. 

13. "Морион" ЖЧКсына нак чет ёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2010-жылдын 19-апрелинде берилген №4353-лицензия. Алмашуу бюросу 2499 номеринде катталган. Юридикалык дареги: Бишкек шаары, Шопоков атындагы кёчё, 119-1/2, "Алтын Стиль" дъкёнъ. 

14. Жеке ишкер Мырсалиева Гулипа Бактыбаевнага нак чет ёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2010-жылдын 19-апрелинде берилген №4352-лицензия. Алмашуу бюросу 2498 номеринде катталган. Юридикалык дареги: Бишкек шаары, "Дордой" соода-кёьъл ачуу борбору, тъндък автоунаа токтоочу жайы, №59-павильон. 

15. Жеке ишкер Чекушева Гульсима Салимьяновнага нак чет ёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2010-жылдын 19-апрелинде берилген №4351-лицензия. Юридикалык дареги: Баткен областы, Кадамжай шаар тибиндеги кыштагы, боррбордук базар. 

16. Жеке ишкер Разаков Эркин Парпиевичке нак чет ёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2010-жылдын 19-апрелинде берилген №4350-лицензия. Юридикалык дареги: Баткен областы, Кызыл-Кыя шаары, "Айбек-Базары" ЖЧКсы, борбордук кире бериши. 

17. Жеке ишкер Разаков Толкун Парпиевичке нак чет ёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2010-жылдын 19-апрелинде берилген №4349-лицензия. Юридикалык дареги: Баткен областы, Кызыл-Кыя шаары, "Айбек-Базары" ЖЧКсы, борбордук кире бериши. 

18. Жеке ишкер Исманов Икрамидин Шакировичке нак чет ёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2010-жылдын 19-апрелинде берилген №4348-лицензия. Юридикалык дареги: Баткен областы, Кызыл-Кыя шаары, "Айбек-Базары" ЖЧКсы, борбордук кире бериши. 

19. Жеке ишкер Жураев Бахадыр Умаржановичке нак чет ёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2010-жылдын 19-апрелинде берилген №4347-лицензия. Юридикалык дареги: Ош областы, Ош шаары, Карасуу кёчёсъ, 1 (багыты: Ош шаарынын борбордук базары). 

Банктар аралык тёлёмдёр 

Элкарт системасынын кёрсёткъчтёръ* 

* «Банктар аралык процессинг борбору» ЖАКсынын маалыматтары боюнча, борборго 22 коммерциялык банктын 18и туташтырылган. 

** АУБ» ААКынын банкоматтары жана терминалдары боюнча маалыматтар такталууда