Кайта келүү

ь 2009-жылдын 1-январына карата жъгъртъъдёгъ акчанын жалпы суммасы 30 803,3 млн. сомду тъзгён, анын ичинен 1 362,4 млн. сом коммерциялык банктардын кассаларында, ал эми калганы банк тутумунан тышкары колдонууда турган (ёткён жылдын тиешелъъ мезгилиндегиге салыштырганда 3 241,4 млн. сомго же 11,8 пайызга кёбёйгён). 

2008-жылдын IV чейрегинде коммерциялык банктардын кассаларына республиканын бътъндёй аймагынан 66 604,0 млн. сом келип тъшкён, бул кёрсёткъч 2007-жылдын IV чейрегиндегиге салыштырганда 15 553,7 млн. сомго же 30,5 пайызга кёбёйгён.  

Коммерциялык банк мекемелеринин кассаларына нак акчанын келип тъшъъсънън ёзгёръъсъ, тёмёндё келтирилген 1-графикте чагылдырылган

1-график 

Коммерциялык банктардын кассаларына нак 

акчанын келип тъшъъсъ 

 

Коммерциялык банктардын кассаларынан 2008-жылдын IV чейрегинде 66 688, 8 млн. сом берилген, бул 2007-жылдын тиешелъъ мезгилиндегиге салыштырганда 13 138,8 млн. сомго же 24,5 пайызга кёп.  

Коммерциялык банктардын кассаларынан нак акчаларды беръъдёгъ ёзгёръълёр 2-графикте чагылдырылган: 

 

2-график 

 

Коммерциялык банктардын кассаларынан 

нак акчаны беръълёр 

 

 

Коммерциялык банктардын кассаларына нак акча кайтарымдуулугу 2008-жылдын IV чейрегинде 99,9 пайызды тъзгён (2007-жылдын IV чейрегиндегиге салыштырганда 4,6 пайыздык пунктка азайган). 

Коммерциялык банктардын кассаларына 2008-жылдын IV чейреги ичинде акча кайтарымдуулугунун областтар боюнча ёзгёръъсъ 1-таблицада чагылдырылган

 

1-таблица 

(пайыздарда) 

 

 

2007-жыл 

2008-жыл 

Четтёёлёр 

 

Бардыгы болуп республика боюнча 

 

95,3 

 

99,9 

 

4,6 

Бишкек шаары 

105,4 

105,8 

0,4 

Баткен обл. 

43,7 

54,5 

10,8 

Жалалабат обл. 

67,7 

72,5 

4,8 

Ысыккёл обл. 

72,1 

81,0 

8,9 

Нарын обл. 

51,0 

72,3 

21,3 

Ош обл.  

55,8 

57,3 

1,5 

Ош шаары 

107,6 

131,9 

24,3 

Талас обл. 

33,0 

60,0 

27,0 

Чъй обл.  

110,1 

94,8 

- 15,3 

 

 

Банктык эмес финансы-кредит мекемелеринин жаьылыктары 

 

Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы тёмёнкъ банктык эмес финансы-кредит мекемелерине жана алмашуу бюролоруна лицензияларды/къбёлъктёрдъ берген

1. КЖК "Нуржигит" ломбардына (кыймылдуу мълктъ кърёёгё алуу менен кыска мёёнёттъъ кредиттерди беръъ укугуна 2009-жылдын 14-январында берилген 383-лицензия). Юридикалык дареги: Ысыккёл областы, Каракол шаары, Ленин атындагы кёчё, №155; 

2. КЖК "Насыя-Сервис" ломбардына (кыймылдуу мълктъ кърёёгё алуу менен кыска мёёнёттъъ кредиттерди беръъ укугуна 2009-жылдын 17-январында берилген 384-лицензия). Юридикалык дареги: Бишкек шаары, Юнусалиев-Съйёркулов атындагы кёчёлёрдън кесилиши, Кулун-Ата соода комплекси

3. Жеке ишкер Зиньковская Наталья Леонидовнага (нак четёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2009-жылдын 17-январында берилген №3855-лицензия). Алмашуу бюросу 2106 номеринде катталган. Юридикалык дареги: Чъй областы, Кара-Балта шаары, Кожомбердиев атындагы кёчё, 129

4. "Дау - Транссервис" транспорттук компания" ЖЧКсына (нак четёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2009-жылдын 17-январында берилген №3854-лицензия). Алмашуу бюросу 2105 номеринде катталган. Юридикалык дареги: Чъй областы, Ысыката району, Кант шаары, Ленин атындагы кёчё, 47 "а";  

5. Жеке ишкер Степаненко Инна Андреевнага (нак четёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2009-жылдын 17-январында берилген №3853-лицензия). Алмашуу бюросу 2104 номеринде катталган. Юридикалык дареги: Бишкек шаары, Шопоков атындагы кёчё, 119-ъй, 10-кв.; 

6. Жеке ишкер Жузбаев Таалайбек Кадыровичке (нак четёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2009-жылдын 16-январында берилген №3852-лицензия). Алмашуу бюросу 2103 номеринде катталган. Юридикалык дареги: Бишкек шаары, Чимкент кёчёсъ, 1; 

7. Жеке ишкер Бектенова Гулжан Нусупжановнага (нак четёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2009-жылдын 16-январында берилген №3851-лицензия). Алмашуу бюросу 2102 номеринде катталган. Юридикалык дареги: Бишкек шаары, Тоголок Молдо атындагы кёчё, 5/2-ъй;  

8. "Казино "ФОРТУНА УДАЧИ" ЖЧКсына (нак четёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2009-жылдын 15-январында берилген №3850-лицензия). Юридикалык дареги: Талас областы, Манас району, Кызыл-Жылдыз айылы, Камчибеков атындагы кёчё, 39; 

9. Жеке ишкер Исмаилова Надира Дамировнага (нак четёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2009-жылдын 15-январында берилген №3849-лицензия). Алмашуу бюросу 2101 номеринде катталган. Юридикалык дареги: Бишкек шаары, Абдрахманов атындагы кёчё, 144 а; Кошумча алмашуу бюросу 2100 номеринде катталган. Юридикалык дареги: Абдрахманов атындагы кёчё, 144 а; 

10. Жеке ишкер Кулкобонова Аида Муктарбековнага (нак четёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2009-жылдын 15-январында берилген №3848-лицензия). Алмашуу бюросу 2099 номеринде катталган. Юридикалык дареги: Бишкек шаары, Киев кёчёсъ, 49;  

11. "Барнелл Коммерс" ЖЧКсына (нак четёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2009-жылдын 14-январында берилген №3847-лицензия). Юридикалык дареги: Ош областы, Ош шаары, Масалиев атындагы кёчё, 44;  

12. Жеке ишкер Джунуров Муса Хияевичке (нак четёлкё валюталары менен алмашуу операцияларын жъргъзъъ укугуна 2009-жылдын 12-январында берилген №3846-лицензия). Алмашуу бюросу 2098 номеринде катталган. Юридикалык дареги: Чъй областы, Токмок шаары, "Булак" борбордук базары, сът сатуучу павильон. 

 

2009-жылдын 13-январынан тартып КФ "Роял Гарант" МКАсынын 2005-жылдын 4-ноябрында берилген №101-къбёлъгъ ёзън-ёзъ жоюу жёнъндёгъ 2008-жылдын 4-февралындагы №3 протоколунун негизинде жокко чыгарылган. Юридикалык дареги: Бишкек шаары, Учкун жаьы конушу, 176

 

 

Ёлкёнън эларалык камдарын тъптёё булактары тууралуу 

 

Ёлкёнън эларалык камдары (резервдери) четёлкё валютасынын жана баалуу металлдардын запасы болуп эсептелет жана эреже катары, тёмёнкъ учурларда колдонулат

тёлём теьдеминин тартыштыгын жабуу ъчън; 

четёлкё валютасында тышкы карызды жана ёкмёттън башка чыгымдарын тёлёё ъчън; 

улуттук валюта курсун колдоп туруу ъчън; 

инвестициялык киреше алуу ъчън. 

90-жылдардын баш жагында эларалык камдарды тъзъънън негизги булактарынан болуп эларалык уюмдардын: ЭВФтин, Дъйнёлък банктын, Ёнъгъънън Азия банкынын кредиттери, ошондой эле четёлкё мамлекеттеринин кредиттери негизги ълъшън тъзгён Кыргызстандын тышкы карыз алуулары эсептелген. Алсак, 1993-жылдын 10-майында Кыргыз Республикасынын улуттук валютасы колдонууга киргизиле баштаган учурда республиканын эларалык камдары 13,44 млн. АКШ долларын тъзгён. 1993-жылдын аяк жагында Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын эларалык камдарынын кёлёмъ 63,4 млн. АКШ долларын тъзгён. 1993-жылдан 2003-жылга чейинки мезгил ичинде эларалык камдар, негизинен ЭВФ каражаттарынын эсебинен, 388,95 млн. АКШ долларына чейин ёсъп жеткен. Ушул мезгилде республика ЭВФтен суммасы 221,42 млн. АКУ (СДР) (289,71 млн. АКШ долларына барабар) займ алган, бирок ошол эле учурда 103,33 млн. АКУ (134,4 млн. АКШ долларына барабар) кайра тёлёп берген. Башкача айтканда, ЭВФтин займдары боюнча таза келип тъшъъ 118,09 млн. АКУ же 155,31 млн. АКШ долларын тъзгён. 

Кийинки жылдары, тышкы карыз алуулардын акырындап тёмёндёгёнънё карабастан, республиканын эларалык камдарынын кёлёмъ олуттуу ёсъъсън уланткан. Ёлкёнън эларалык камдарын тъптёёдё (толуктоодо) ёзгёчё мааниге Улуттук банктын валюталык операциялары, ошондой эле эларалык камдарды тескёёдён келип тъшкён кирешелер ээ боло баштаган . 

2003-жылдан тартып Улуттук банктын банктар аралык рынокто четёлкё валютасын сатып алуу боюнча операциялары эларалык камдар кёлёмънё олуттуу таасир кёрсёткён. Алсак, камдардын дъь кёлёмъ 2003-жылдан 2005-жылга чейинки мезгил ичинде 223,4 млн. АКШ долларга ёскён жана 2005-жылдын акырына карата 612,3 млн. АКШ долларын тъзгён, 2005-жылдан 2008-жылга чейин эларалык камдар эки эсе ёскён жана 2008-жылдын акырына карата 1224,6 млн. АКШ долларын тъзгён. Мында камдарды толуктоодо негизги ълъштъ четёлкёлък кредит ресурстары эмес, банктар аралык рыноктогу Улуттук банктын валюталык операциялары камсыз кылган. 

 

Ёлкёнън эларалык камдары тышкы карыздын колдонулбаган бёлъгъ болуп саналат деп айтуу туура эмес болуп эсептелет. 

Кыргыз Республикасынын "Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы жёнъндё" мыйзамына ылайык Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы ёлкёнън эларалык камдарын тескёёгё алат, Кыргыз Республикасынын Ёкмётънън финансы агенти болуп эсептелет жана ёкмёттън тапшыруусу боюнча ёкмёттък эсептерди жана ёлкёнън тышкы карызын тейлёё милдеттерин аткарат.  

Белгилей кетъъчъ нерсе, тышкы карыз алышуу программаларынын алкагында тышкы карызды тъзъъчъ эларалык донорлордун финансылык жардамы бир гана акча каражаттарын бёлъъ търъндё эмес, кеьеш беръъчъ жана эксперттик мънёздёгъ кызмат кёрсётъълёрдъ сунуштоо жолу менен техникалык кёмёк кёрсётъъ, материалдык баалуулуктар търъндё, товар жана ар търдъъ жабдууларды, техникаларды ташып жеткиръъ, курулуш иштери жана ремонттоо търъндё да иш жъзънё ашырылат.  

Ошентип, азыркы кънгё карата 2,1 млрд. АКШ долларын тъзгён Кыргызстандын тышкы карызынын жалпы кёлёмънън 600 млн. АКШ долларына жакыны Кыргызстанга четёлкё валютасындагы акча каражаттары търъндё берилген. 

Чындыгында, эларалык донорлордон эларалык кредит алуу учурунда четёлкё валютасындагы акча каражаттары Улуттук банктын четёлкёлък банк-контрагенттеринде ачылган корреспонденттик эсептерге чегерилет. Анын аркасында ёлкёнън эларалык камдары толукталат. Бирок, андан кийин бул каражаттар республиканын ёкмётъ тарабынан четёлкё валютасында сыяктуу эле, сом менен да колдонулат. Башкача айтканда, ёкмёт сом менен берилъъчъ мамлекеттик чыгашаларды жъзёгё ашыруу ъчън четёлкё валютасында алынган кредиттик каражаттарды улуттук валютага конвертациялап, андан соь каражаттарды ар кыл мамлекеттик программаларды жана долбоорлорду жъзёгё ашырууга, мамлекеттин бюджетин колдоого жумшаган. Ёкмёт четёлкё валютасындагы кредиттик каражаттарды ёзънън тышкы карызды тейлёё боюнча тышкы тёлёмдёрънё жана башка тышкы милдеттенмелерин аткарууга колдоно алмак. Мисалы, 1993-жылдан 2008-жылга чейин Кыргызстан тышкы карыз боюнча эларалык донорлорго, четёлкё мамлекеттерине жана жеке кредиторлорго болжол менен 1400 млн. АКШ долларын тёлёп берген, анын ичинде 760 млн. АКШ доллары республиканын ёкмётъ тарабынан ёлкёнън эларалык камдарын колдонуп мамлекеттин тышкы карызын тейлёёгё жумшалган. 

 

 

"Улуттук банктын коомдук пикирди билъъ кызматы  

Сиздердин суроолоруьуздарга жооп берет

 

Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын коомдук пикирди билъъ кызматына четёлкё валютасынын зыян тарткан (ушаланган, айрып-тытылган, боек тёгългён ж.б.) акча банкнотторун алмаштыруу маселесине тиешелъъ суроолор Кыргыз Республикасынын жарандары тарабынан кёп берилип жаткандыгына байланыштуу Улуттук банк тёмёнкълёрдъ билдирет

Улуттук банк четёлкё валютасынын, анын ичинде америка долларынын, орус рублинин, евронун ж.б. эскилиги жеткен жана зыян тарткан банкнотторуна экспертиза жъргъзбёйт жана аларды алмаштырбайт

Республиканын аймагында эскилиги жеткен четёлкё валютасын комиссиялык жыйымдарды алуу шартында (1 пайыздан 5 пайызга чейин) алмаштырууну жъзёгё ашырып жаткан коммерциялык банктар: "Казкоммерцбанк Кыргызстан" ААКсы (т.69-03-83, 69-03-82, 69-03-81), "Кыргыз инвестициялык-кредит банкы" ЖАКы (т. 69-05-55), "АзияУниверсалБанк" ААКы (т. 62-02-52), "Демир Кыргыз Интернешнл банк" ЖАКы (т.61-06-10) ж.б., ошондой эле бир катар алмашуу бюролору да бул багытта иш алып барат

Четёлкё валютасына экспертиза Адилет министрлигинин алдындагы Сот экспертизаларынын мамлекеттик борборунда (тел.66-78-63, дареги: Бёкёнбаев атындагы кёчё, 97) жъргъзълёт. 

 

 

Банктар аралык тёлёмдёр 

 

Банктар аралык тёлём системаларынын кёрсёткъчтёръ 

  

Бардыгы болуп банктар аралык тёлём системалары 

анын ичинде  

Клиринг системасы 

Гросс системасы 

кёлёмъ 

млн. сом 

саны 

даана 

кёлёмъ 

млн. сом. 

саны 

даана 

кёлёмъ 

млн. сом. 

саны 

даана 

2008-жылдын 8-январынан 10-январына чейинки мезгил ичиндеги кёрсёткъчтёр  

(отчеттук мезгил) 

Жумалык абсолюттук маани 

10 718,9 

72 855 

1 154,6 

70 921 

9 564,3 

1 934 

Банктар аралык тёлём системаларынын тёлёмдёръндёгъ ълъшъ (%)  

100,0 

100,0 

10,8 

97,3 

89,2 

2,7 

анын ичинде (%): 

 

 

 

 

 

 

ББПБнын таза позициялары 

0,1 

0,4 

0,5 

0,4 

0,0 

0,0 

Борбордук Казыналыктын чыгыш тёлёмдёръ 

11,9 

3,5 

11,5 

3,5 

12,0 

2,0 

Борбордук Казыналыктын кириш тёлёмдёръ 

9,8 

52,4 

19,8 

53,7 

8,6 

1,5 

Социалдык Фонддун чыгыш тёлёмдёръ 

0,03 

0,9 

0,3 

0,9 

0,0 

0,0 

Социалдык Фонддун кириш тёлёмдёръ 

1,2 

3,7 

11,3 

3,8 

0,0 

0,0 

Ёткён ай ъчън орточо жумалык кёрсёткъчтёр 

Ёткён айдын орточо жумалык абсолюттук мааниси 

11 178,1 

73 538 

1 509,5 

71 070 

9 668,6 

2 469 

Отчеттук мезгилдин кёрсёткъчтёрънън ёткён айдын орточо жумалык кёрсёткъчтёрънён четтеши 

 

-459,2 

-683 

-354,8 

-149 

-104,3 

-535 

-4,1 

-0,9 

-23,5 

-0,2 

-1,1 

-21,7