Кыргыз Республикасынын Адилет 

министрлигинде 2005-жылдын 1- 

февралында № 16-05 номеринде 

каттоодон ёткёртългён 

Улуттук банк Башкармасынын 

2004-жылдын 29-декабрындагы 

№36/13 токтому менен 

бекитилген 

"Кыргыз Республикасынын аймагындагы коммерциялык банктар тарабынан ачык валюта позиция лимиттеринин сакталышынын тартиби жёнъндё" нускоо  

Ёзгёртъълёр жана толуктоолор Улуттук банк Башкармасы тарабынан 2005-жылдын 25-августунда кабыл алынган, Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде 2005-жылдын 16-сентябрында №132-05 номеринде каттоодон ёткёртългён №26/5, 2009-жылдын 23-сентябрындагы №38/5, 2016-жылдын 14-декабрындагы №48/11 токтомдору менен бекитилген.  

Кыргыз Республикасынын «Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы жёнъндё» жана «Кыргыз Республикасындагы банктар жана банк иши жёнъндё» мыйзамдарына ылайык, Улуттук банк ачык валюта позицияларын эсептёёнън жана Кыргыз Республикасынын аймагында иштеп жаткан коммерциялык банктар тарабынан ачык валюта позиция лимиттеринин сакталышына контролдук жъргъзъънън ушул тартибин киргизет.  

Ачык валюта позиция лимиттерин сактоонун бул тартиби, операцияларды чет ёлкё валютасында жъзёгё ашырууга лицензиясы бар бардык коммерциялык банктарга (мындан ары текст боюнча - банктар) таркатылат.  

Банк, валюта тобокелдиктерине контролдукту жъргъзъънън ички саясаттарын жана жол-жоболорун иштеп чыгууда, ушул Нускоонун талаптарына таянууга тийиш.  

1. Аныктама 

Бул Нускоонун максаттарында тёмёнкъдёй аныктамалар колдонулат:  

1.1. Валюта тобокелдиги – валюта курсунун алгылыксыз ёзгёръшъ шартында, банктын чет ёлкё валютасында туюндурулган (активдеринин)/ милдеттенмелеринин талаптарынын наркынын ёзгёръшънън натыйжасында анын чыгымга учуроо тобокелдиги. Валюта позициясы валюта операцияларын жъзёгё ашыруу учурунда келип чыгат жана банктын валюта тобокелдигине дуушар болуу деьгээлинин кёрсёткъчъ болуп саналат.  

1.2. Валюта операциялары – бул чет ёлкё валюталарын алмашырууга, сатып алууга/сатууга (конвертирлёёгё) байланыштуу бътъмдёр, ошондой эле алардын натыйжасында чет ёлкё валютасында туюндурулган талаптардын (активдердин) же болбосо милдеттенмелердин ёзгёръъгё учураган башка операциялары. 

1.3. Таза валюта позициясы – бул банктын ёзънчё чет ёлкё валютасындагы баланстык сыяктуу эле, баланстан тышкаркы талаптарынын (активдеринин) жана милдеттенмелеринин ортосундагы айырма.  

1.4. Банктын тиешелъъ валюталардагы талаптарынын (активдеринин) жана милдеттенмелеринин дал келбей калуусунда валюта позициясы ачык, ал эми бирдей болуп калган учурда жабык деп эсептелинет.  

1.5. (Тиешелъъ валютада банктын талаптарынын (активдеринин) ошол эле валютадагы анын милдеттенмелеринен артып кетиши учурунда) банктын ачык валюта позициясы узун же (милдеттенмелердин талаптардан (активдерден) артып турушунда) кыска болушу мъмкън. Узун валюта позициясы «+» белгиси, ал эми кыска валюта позициясы «-» белгисинде жазылат. 

1.6. Суммардык валюта позициясы – бул ушул Нускоонун 2.5- пунктунда аныкталган «short hand» ыкмасын пайдалануу менен эсептелинген бардык чет ёлкё валюталары боюнча банктын бардык таза валюта позицияларынын суммасы.  

1.7. Ачык валюта позицияларынын лимиттери – бул, ачык валюта позицияларынын (ар бир чет ёлкё валютасы боюнча жана суммардык) банктын таза суммардык капиталына карата пайыздык катышында туюндурулган Улуттук банк тарабынан белгиленген чектёёлёр. Ачык валюта позициялары Улуттук банктын эсептик курсу боюнча кыргыз сомунда эсептелинет. Ачык валюта позицияларынын лимиттери, ътърдён кийинки эки ондук белгилерге чейин тегеректелген пайыздарда эсептелинет.  

1.8. Банктын таза суммардык капиталы – бул ёлчём Улуттук банк Башкармасы тарабынан 2004-жылдын 21-июлунда кабыл алынган, Кыргыз Республикасынын Адилет министрлигинде 2004-жылдын 21-августунда 94-04 номеринде каттоодон ёткёртългён 18/2 токтому менен бекитилген, «Кыргыз Республикасынын коммерциялык банктарынын капиталдарынын шайкештик стандарттарын аныктоо жёнъндё» нускоонун талаптарына ылайык эсептелинет. Бул Нускоонун максаттарында ачык валюта позицияларынын лимиттерин эсептёёдё ар бир айдын бирине карата абал боюнча банктын таза суммардык капиталынын мааниси пайдаланылат.  

1.9. Бътъмгё келишилген кън– бул, тараптардын бътъмдън негизги шарттары (валютанын търъ, алмашуу курсу, каражаттын суммасы, валютага айландыруу кънъ ж.б.) боюнча макулдашууга жетишишкен кънъ.  

1.10 Валюталоо кънъ – бул бътъмгё катышкандардын эсептерине каражаттарды чегеръъ ишке ашырылган кън.  

2. Ачык валюта позицияларын эсептёё тартиби 

2.1. Банк ар бир жумуш кънънън акырына карата абал боюнча тёмёнкъ кёрсёткъчтёрдъ эсептеп чыгууга тийиш: 

· Ар бир чет ёлкё валютасы боюнча таза валюта позицияларын; 

· Суммардык валюта позицияларын. 

2.2. Таза валюта позициялары тёмёндёгъ кёрсёткъчтёрдън суммасы катары ар бир чет ёлкё валютасы боюнча ёз-ёзънчё эсептелинет: 

· Чет ёлкё валютасындагы таза спот-позиция. Бул ёлчём баланстык активдер менен баланстык милдеттенмелер ортосундагы айырма катары эсептелинет (анын ичинде 2 кънгё чейинки валюталоо кънъ менен бъткёрълбёй калган «спот» контракттар жана «СВОП» контрактылардын бёлъгъ болуп саналган «спот» контрактылар). Мында, активдер жана милдеттенмелер эсептёёгё таза баланстык наркы боюнча кошулат.  

Эскертъъ: Бул Нускоонун максаттары ъчън “СВОП” контрактысы дегенден улам, эки бътъмдън «спот» жана «форвард» контрактыларынын бир эле суммага («СВОП» контрактынын негизги суммасы) белгилъъ бир мезгил ичинде бир эле контр-агент менен келишилген бътъмдёрдън айкалышын (комбинациясын) чагылдырган операцияны тъшънъъ зарыл. 

· Чет ёлкё валютасындагы таза форвард-позиция. Бул ёлчём талаптар менен «форвард» контрактысы боюнча милдеттенмелердин (фьючерстерди кошо алганда), ошондой эле «СВОП» контрактысынын бёлъгъ болуп саналган «форвард» контрактысынын («СВОП» контрактысынын негизги суммасы) ортосундагы айырма катары эсептелинет. 

· Гарантиялардан, аккредитивдерден жана аларга окшош ошол эле валютада камсыз болгон финансылык инструменттерден тышкары, банк тарабынан чыгарылган жана тастыкталган кайтарып алынбаган гарантиялар, аккредитивдер жана аларга окшош чет ёлкё валютасында номиналдаштырылган финансылык инструменттер. Бул Нускоонун максатында, финансылык инструменттер дегенден улам, векселдик кепилдиктер (аваль), жол чектерин жана банктын эл аралык тажрыйбада кабыл алган шарттуу милдеттенмелерин тъшънъъгё болот. Финансылык инструменттерге кредиттик линиялар кирбейт. 

Мында, кёрсётългён гарантиялар, аккредитивдер жана булар сыяктуу финансылык инструменттер, бенефициар (пайда алуучу) тарабынан милдеттенме боюнча акчалай сумманы тёлёё жёнъндё талаптын же банк тарабынан кёрсётългён милдеттенмелер боюнча тёлёё тууралуу талап коюлгандыгынын жогорку ыктымалдуулугун къбёлёндъргён документ търъндё тастыкталган маалыматтын берилген учурунан тартып, таза валюта позициясынын эсебине кошулат. Мисалы, принципалдын ёз милдеттенмелерин аткарбагандыгы (аткарууну кечеьдеткени) жёнъндёгъ бенефициардын каты, гарантияны таза валюта позициясынын эсебине кошуунун негизи болуп саналат.  

2.3. Валюталык операциялар, валюта позициясын эсептёёдё бътъмгё келишилген къндён тартып, ошондой эле келечекте валюталоо кънъ камтылган жана ал бътъм келишилген кън болуп саналбаган операциялар да кошулат.  

2.4. Ар бир чет ёлкё валютасы боюнча таза валюта позицияларын эсептёё учурунда, валюта позицияларынын ёлчёмъ отчеттук кънгё карата колдонулуп жаткан Улуттук банктын эсептик курсу боюнча сомдук эквивалентке которулат. 

2.5. Бардык чет ёлкё валюталары боюнча суммардык валюталык позиция «shorthand» ыкмасын пайдалануу менен эсептелинет. Айрыкча, эсептешъъ бардык узун таза валюта позицияларын жана ар бир валюта боюнча бардык кыска таза валюта позицияларды ёзънчё суммалоо жолу менен жъзёгё ашырылат. Андан соь келип чыккан ёлчём бири-бири менен салыштырылат (абсолюттук ёлчёмдё) жана алардын ичинен эь чоь ёлчёмъ суммардык валюта позиция лимитин эсептёёдё колдонулат.  

3. Ачык валюта позиция лимиттери  

3.1. Банктардын валюта тобокелдигин басаьдатуу максатында, Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы ачык валюта позицияларынын тёмёнкъдёй лимиттерин белгилейт: 

3.1.1. Операциялык күндүн акырына карата абал боюнча ар бир чет өлкө валютасы боюнча ачык узун/кыска валюта позицияларынын өлчөмү төмөнкүлөрдөн ашпоого тийиш: 

а) Экономикалык кызматташуу жана өнүгүү уюмуна мүчө мамлекеттердин валюталары жана/же ЭВФ менен «Келишимдер статьясынын» 8-статьясына кол койгон өлкөлөрдүн валюталары үчүн банктын таза суммардык капиталынан 15%. Экономикалык кызматташуу жана өнүгүү уюмуна мүчө мамлекеттердин тизмеги www.oecd.org дареги боюнча расмий сайтта ал эми ЭВФ менен «Келишимдер статьясынын» 8-статьясына кол койгон өлкөлөрдүн тизмеги www.imf.org дареги боюнча расмий сайтта жайгаштырылган;  

б) ЭВФ менен «Келишимдер статьясынын» 8-статьясына кол койбогон өлкөлөрдүн валюталары үчүн банктын таза суммардык капиталынан 0% (жабык позиция). 

3.1.2. Операциялык күндүн акырына карата абал боюнча өлкөлөрдүн бардык чет өлкө валюталары боюнча бул Нускоонун 3.1.1-пунктунун а) пунктчасында кёрсётългён суммардык валюта позициясынын ёлчёмъ банктын таза суммардык капиталынан 20% ашпоого тийиш.  

3.2. Банктар ар бир операциялык къндън акырына карата ачык валюта позицияларынын белгиленген лимиттерин сактоого милдеттъъ. 

3.3. Ачык валюта позицияларынын белгиленген лимиттерден арткандары банк тарабынан кийинки операциялык кънгё которулбайт. Лимиттер ётъп жаткан операциялык къндън акырына чейин Улуттук банктын талаптарына ылайык келтирилъъгё тийиш.  

3.4. Операциялык кън ичинде ачык валюта позицияларынын ёлчёмъ банк тарабынан валюта тобокелдигинин жол берилген деьгээлине жеке баа беръъгё жараша ёз алдынча контролдукка алынат. Мында, ар бир банк валюта тобокелдигин Директорлор кеьеши тарабынан бекитилген тескёёнън ички саясаттарына ылайык, ётъп жаткан кън ичинде валюта тобокелдигинин ёлчёмън тиешелъъ деьгээлде кармап турууга тийиш. 

3.5. Ачык валюта позиция лимиттеринин чектъъ мааниси ушул банктар тарабынан ёзънё кабыл алып жаткан валюта тобокелдигинин эь эле жогорку деьгээли табылган шартта, Кёзёмёл боюнча комитеттин чечими менен айрым банктар ъчън тёмёндётълъшъ мъмкън.  

3.6. Эгерде, банктын таза суммардык капиталынын ёлчёмъ терс мааниде же нёлгё барабар болсо, банк ар бир валюта боюнча таза валюталык позицияларды Улуттук банк тарабынан белгиленген мёёнёттё нёлдък мааниге жеткиръъгё тийиш (жабык позиция).  

4. Банктын отчеттору жана аларды беръънън тартиби  

4.1. Кън сайын банктар саат 9.00гё чейин ушул Нускоого кошо тиркелген 1-тиркемеге ылайык, соьку операциялык къндън акырына карата абал боюнча ачык валюта позициялары тууралуу отчетторун Улуттук банкка беръъгё тийиш.  

4.2. Операцияларды чет ёлкё валютасында жъзёгё ашырышкан филиалдары жана туунду банктар болушкан, ошондой эле алмашуу пункттарына ээ банктар отчетторунда бардык филиалдардын, туунду банктардын жана алмашуу пунктарынын маалыматтары эске алынган ачык валюта позициялары боюнча жыйынтыктоочу маалыматтарды камтууга тийиш.  

5. Белгиленген ачык валюта позиция лимиттерин бузууга жол берилген банктарга карата санкциялар  

5.1. Банк тарабынан ачык валюта позициясынын белгиленген лимиттерин бузууга жол берилган шартта, Улуттук банк, ёзънън ченемдик актыларында каралган талаптарга ылайык, бузулган суммадан 5% ёлчёмъндё, бирок банктын тёлёнгён уставдык капиталынын ёлчёмънън 1 %нан ашпаган деьгээлде акчалай айыптарды ёндъръъ тъъндёгъ санкцияларды колдонот. 

5.2. Банк тарабынан белгиленген лимиттер системалуу търдё бузулган шартта (30 календардык кън ичинде жана андан кёп жолу), Улуттук банк банктык мыйзамдарда жана ёзънън ченемдик актыларында каралган, берилген лицензияны кайтара алып коюуга чейинки башка санкцияларды колдонушу мъмкън.  

Эскертъъ: Белгиленген лимиттердин 0-0,05% чегинен ашып кетъъсъ айыптык санкциялардын колдонулушуна алып келбейт.  

5.3. Банктардын отчетторунда реалдуу валюта позицияларын чагылдыруудан кандай болбосун тайсалдоосу, Улуттук банк тарабынан тёмёнкълёр катары каралат:  

· Улуттук банкты адашууга алып келъъгё аракеттенъъсъ; 

· алгылыксыз банктык тажрыйбанын орун алышы; 

· валюта позициясынын реалдуу ёлчёмън бурмалоо максатында аны манипуляциялоого, башкача айтканда, алардын келип чыгышы жана жъзёгё ашырылышы идентификациялоого мъмкъндък бербеген жана/же эгерде бул операциялар банктын финансылык отчетуна жана экономикалык ченемдерине таасир эткен шартта, шектъъ операцияларды жъргъзъъсъ; 

· банк тарабынан так эмес финансылык жана регулятивдик отчеттордун берилиши. 

Мына ушундай валюта операциялары валюта позицияларынын лимиттерин эсептёёдё кёьългё алынбайт жана банкка карата лицензияны кайтарып алууга чейинки тиешелъъ санкциялар колдонулат.  

5.4. Ушул нускоодо камтылган талаптардын кайсы бирин бузууга жол берилген учурда, банктын жетекчиси ал тууралуу Улуттук банкка дароо билдиръъгё жана эки къндък мёёнёт ичинде ошол кемчиликтердин себептери жана аны четтетъъгё багытталган банк тарабынан кёрълъп жаткан чаралардын тизмеси менен кат жъзъндёгъ тъшъндърмёнъ беръъгё тийиш.  

6. Чет ёлкё валютасындагы операцияларга ички контролдукту уюштуруу  

6.1. Чет ёлкё валютасында операцияларды жъзёгё ашыруу ъчън банктар, валюта тобокелдигин тескёёгё тиешелъъ ички саясатты иштеп чыгууга жана шайкеш ички контролдукту уюштурууга тийиш.  

6.2. Чет ёлкё валютасында жъзёгё ашырылган ар бир операция боюнча тиешелъъ жол-жоболор иштелип чыгып, аларда кеминде тёмёнкъ маселелер чагылдырылышы зарыл: 

· Back жана front офистеринин функцияларын чектёё; 

· Банк кызматкерлеринин функционалдык милдеттерин кандайдыр бир иш процессин бътъмдъ жъзёгё ашыруу демилгесин кётёръъдён аны бухгалтердик китептерде эсепке алууга чейинки толук кёлёмъндё бир кызматкер аткара албай жана/же контролдой албай тургандай кылып чектёё; 

· Банктын тиешелъъ ыйгарым укуктуу кызматкерлери тарабынан жъзёгё ашырылуучу банк операцияларынын кёлёмън санкциялоонун так системасын жайылтуу; 

· Ар бир чет ёлкё валютасы жана бътъндёй бардык валюталар боюнча ачык валюта позицияларынын ички лимиттеринин банк тарабынан белгилениши; 

· Жъзёгё ашырылып жаткан операциялардын мънёзънё жана аларда камтылган тобокелдик деьгээлине жана контр-агенттердин категорияларына жараша, контр-агенттердин ишенимдъълъгънё тиешелъъ маалыматтардын жетиштъълъгъ деьгээлин белгилёё; 

· Валюта операцияларына текшеръълёрдъ жъргъзъъ учурунда ички аудитке карата талаптарды белгилёё (эь аз дегенде, аудиторлордун кёз карандысыздыгы жана алардын тиешелъъ квалификациясынын жана билим деьгээлдеринин болушу); 

· Банк жана анын филиалдары ъчън валюта операциялары боюнча эсепке алуу жана отчеттуулук боюнча талаптарды (отчеттордун формасы, кайсыл убакта берилиши, жоопкерчилик) белгилёё. 

1-тиркеме 

Ачык валюта позициялары тууралуу отчет (АВП) 

ТСК:___________________ миь сом