Кайта келүү

Кыргыз Республикасынын  

Юстиция министрлигинде  

2008-жылдын 22 апрелинде 25-08 

номеринде каттоодон #тк#рълг#н 

 

Кыргыз Республикасынын  

Улуттук банк Башкармасынын 

2008-жылдын 26 мартындагы  

№13/4 токтому менен бекитилген 

 

«Кыргыз Республикасынын коммерциялык банктарында  

корпоративдик башкаруу жёнъндё» жобо 

 

1. Жалпы жоболор 

 

1.1. «Кыргыз Республикасынын коммерциялык банктарында корпоративдик башкаруу жёнъндё» жобо (мындан ары жобо) Кыргыз Республикасынын «Кыргыз Республикасынын Улуттук банкы жёнъндё» мыйзамына, Кыргыз Республикасынын «Кыргыз Республикасындагы банктар жана банк иши жёнъндё» мыйзамынын 21, 24, 25, 25-2, 26, 27, 35 жана 37 статьяларына, ошондой эле Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын ченемдик укуктук актыларына ылайык иштелип чыккан. Жобо бардык коммерциялык банктарга (мындан ары банктар) таркатылат.  

Коммерциялык банктарда эффективдъъ корпоративдик башкаруу айрым банктардын жана бътъндёй банк тутумунун туруктуу ёнъгъшън камсыз кылуунун олуттуу шарттарынын бири болуп саналат. 

1.1. Корпоративдик башкарууну банк Башкармасы, Директорлор кеьеши жана акционерлер тарабынан тёмёндёгълёр боюнча жъзёгё ашырылуучу банк ишине жалпы жетекчиликти тъшънъъгё болот: 

· банк ишинин стратегиялык максаттарын, аларга жетъъ жолдорун жана бул максаттарга жетъъ ъчън контролдукту аныктоо

· банктын башкаруу органдары жана кызматкерлери тарабынан банк ишинин стратегиялык максаттарына жетъъ ъчън зарыл болгон бардык аракеттердин аткарылышын камсыз кылуучу эмгек ыргагына търткъ беръъ; 

· аманатчыларды кошо алганда, банк акционерлеринин жана анын кредиторлорунун кызыкчылыктарынын балансына жетишъъ; 

· Кыргыз Республикасынын мыйзамдарынын, ошондой эле банктын ички документтеринин талаптарын сактоону камсыз кылуу; 

1.2. Банктарда эффективдъъ корпоративдик башкаруунун негизги компоненттери болуп тёмёндёгълёр саналат: 

· банктын башкаруу органдарынын ортосунда ыйгарым укуктарды, компетенция маселелерин жана отчеттуулукту бёлъштъръъ, Директорлор кеьешинин, банк Башкармасынын натыйжалуу иштешин уюштуруу

· банктын иш-аракетинин ёнъгъъ стратегиясын аныктоо жана бекитъъ, ошондой эле анын жъзёгё ашышына контролдук; 

· кызыкчылыктар боюнча конфликтердин алдын алуу; 

· кесиптик этика стандарттарын аныктоо жана сактоо; 

· банктын иш-аракеттин ачык-айкындуулугун камсыз кылуу. 

Банктарда жана банктык топтордо эффективдъъ корпоративдик башкаруунун методологиялык негизи болуп Банктык кёзёмёл боюнча Базель комитетинин сунуш-кёрсётмёлёръ саналат1

1.3. Банкта эффективдъъ корпоративдик башкарууну жъзёгё ашырууга багытталган жана бул жобого каршы келбеген ички документтер иштелип чыгышы мъмкън

 

2. Акционерлердин жалпы жыйыны 

 

2.1. Банктын жогорку башкаруу органы болуп акционерлердин жалпы жыйыны саналат. 

2.2. Банктын акционерлеринин жылдык жыйынынын ёзгёчё компетенциясына тиешелъъ болгон маселелер Кыргыз Республикасынын «Кыргыз Республикасындагы банктар жана банк иши жёнъндё» мыйзамында (мындан ары мыйзам) аныкталган. 

2.3. Банктын акционерлеринин жылдык жыйынынын ёзгёчё компетенциясына тиешелъъ болгон маселелер, эгерде мыйзам тарабынан башка каралбаган болсо, башка башкаруу органынын чечимине берилиши мъмкън эмес. 

2.4. Мыйзамга ылайык, банктын акционерлери банк кардарларынын кызыкчылыктарына доо кетире тургандай аракеттерди жасабоого тийиш. 

 

3. Банктын директорлор кеьеши 

 

3.1. Директорлор кеьеши банкты жана анын финансылык абалын башкарууга контролдукту жъзёгё ашырат жана банктын акционерлеринин жалпы жыйынында отчет берет.  

3.2. Директорлор кеьешинин ёзгёчё компетенциясына жана жоопкерчилигине тиешелъъ болгон маселелер мыйзамда аныкталган жана банктын стратегияларынын жана саясаттарынын аныкталышын камтыйт. 

3.3. Эффективдъъ корпоративдик башкарууну камсыз кылуу максатында Директорлор кеьеши тёмёндёгълёрдъ жъзёгё ашыруусу зарыл: 

· банктын уюштуруу тъзъмънън чегинде ыйгарым укуктар, жоопкерчиликтер жана отчеттуулук деьгээлинин так белгиленишин; 

· ички контролдуктун эффективдъъ системасын тъзъъ жана анын банктын ишинин ёлчёмънё, татаалдыгына, тобокелдик тъзъмънё жана профилине2 ылайык келъъчълъгън камсыз кылуу. Тиешелъъ ички контролдукту уюштуруу максатында банктар Кыргыз Республикасынын Улуттук банкынын (мындан ары Улуттук банк)3 сунуш-кёрсётмёлёрън жетекчиликке алышат; 

· тобокелдиктерди тескёёнън Улуттук банк тарабынан белгиленген тиешелъъ системасын камсыз кылууну

· банктын стратегиялык максаттары жёнъндё маалыматты банктын уюштуруу тъзъмънън бардык деьгээлине тааныштыруу боюнча чараларды кёръънъ

· банктын ёнъгъъ стратегиясынын, бизнес планынын, банктын иш-аракетинин бардык негизги търлёръ боюнча саясатынын банктын къндёлък иш-аракетине, финансылык абалына жана тышкы экономикалык шарттарга шайкеш келъъсънё мезгил мезгили менен (жылына бир жолудан кем эмес) баа беръънъ

· банктын къндёлък иш-аракетин жана финансылык натыйжаларын банктын стратегиялык максаттарына жана бизнес планынын болжолдуу кёрсёткъчтёрънё жетъъ кёзкарашынан мезгил мезгили менен (чейректе бир жолудан кем эмес) баа беръънъ; 

· банктын жана анын башкаруу органдарынын иш-аракетинин Кыргыз Республикасынын мыйзамына, Улуттук банктын ченемдик укуктук актыларына жана талаптарына ылайык келишин камсыз кылуу

· тышкы, ички аудиторлордун жана банктык кёзёмёл органдарынын текшеръълёрънън натыйжаларын карап чыгуу жана жыйынтыктары боюнча чараларды кёръънъ

· объективдъ жана компетенттъъ чечимдерди кабыл алуу ъчън жетиштъъ жана так маалыматка ээ болуу жана Банк Башкармасынын, башка башкаруу органдарынын жана кызмат адамдарынын кёрсётмёлёръ жана сунуштары негиздъъ экендигине жана банк мъдёёлёрънё жооп бере тургандыгына ынанууну

· алгылыксыз учурларды аныктоо жана тъзётё турган тиешелъъ аракеттерди кёръъ менен ёз иш-аракетине мезгил-мезгили менен баа беръънъ

3.4. Ички жана тышкы аудиторлордун Кыргыз Республикасынын мыйзамдарына, Улуттук банктын ченемдик укуктук актыларына жана аудиттин эларалык стандарттарына ылайыктуу болгон иш-аракети банкты эффективдъъ корпоративдик башкарууга жетъъ ъчън зарыл. Аудиттин милдети тёмёндёгълёр менен да къчётълъшъ мъмкън: 

· уюштуруу тъзъмънън бардык деьгээлдеринде аудиторлордун ишинин банктын финансылык абалынын туруктуулугу жана стратегиялык максаттарга жетишъъсъ ъчън зарыл жана маанилъъ экендигин таануулары; 

· ички аудиттин кёзкарандысыздыгын жана шайкештигин бекемдеген чараларды кабыл алуу; 

· Директорлор кеьеши тарабынан тышкы жана ички аудиторлордун отчетторуна жана сунуш-кёрсётмёлёрънё банктын иш-аракетине кёзкарандысыз баа беръъ максаттарында жогорку деьгээлде кёьъл буруу

· аудиторлор тарабынан аныкталган кёйгёйлёргё карата ёз убагында тъзётъъ чараларын кёръъ. 

3.5. Тышкы аудиторлорду акционерлердин жалпы жыйынына кёрсётъъ ъчън тандап алууда Директорлор кеьешинин аудит жъргъзъъгё каралган сарптоолор менен тышкы аудиттин тиешелъъ сапатын камсыз кылуу зарылчылыгынын ортосундагы баланстын сакталышын эске алуусу зарыл.  

3.6. Ёзънън контролдук милдеттерин бекемдёё максатында Директорлор кеьеши тышкы аудиторлор менен (жылына бир жолудан кем эмес) жана ички аудиторлор менен (чейректе бир жолудан кем эмес) туруктуу жолугушууну ёткёръп туруулары максатка ылайыктуу

3.7. Директорлор кеьеши банктын структуралык бёлъмдёрънън, тъзългён комитеттеринин жана кызмат адамдарынын иш-аракеттерин текшеръъ ъчън аудиторлорду тартууга укуктуу. 

3.8. Банкта Кредиттик комитет жана Аудит боюнча комитет тъзълъъгё тийиш. Бул комитеттердин иш-аракети Улуттук банктын4 талаптарына жана банктын ички документтерине ылайык келъъгё тийиш. 

3.9. Директорлор кеьеши банкта корпоративдик башкарууну къчётъъ максатында башка комитеттерди тъзъъгё укуктуу, атап айтканда: 

· Банк Башкармасынын иш-аракетине банк ёзънё кабыл алган тобокелдиктерди тескёё маселелериндеги контролдукту камсыз кыла турган Тобокелдиктерди тескёё боюнча комитет; 

· Банктын активдерин жана пассивдерин тескёё боюнча комитет, банктын балансынын жалпы тъзъмънё контролдукту, активдердин жана пассивдердин тъзъмънё мониторингди жъзёгё ашырат, ошондой эле активдерди жана пассивдерди тескёё боюнча Директорлор кеьеши тарабынан белгиленген саясаттын сакталышын камсыз кылат. 

Банктын комитеттердин иш-аракеттерин жёнгё салуучу ички документтеринде бул органдарды тъзъъ максаты, жоопкерчилик жана ыйгарым укуктар аныкталууга, ошондой эле отчеттуулук, отурумдарды ёткёръъ тартиби белгиленъъгё тийиш.  

3.10. Директорлор кеьешинин жоопкерчиликтеринин жогорку деьгээлде жана ыйгарым укуктарынын кеьири болушу Директорлор кеьешинин мъчёлёрънън банктын иш-аракеттеринин негизги търлёръ тууралуу жетиштъъ билимге, банктын башкаруу органдарынын жана кызмат адамдарынын пикиринен кёзкаранды болбогон пикирлерди айта алуу жёндёмдъълъгънё ээ болууларын болжолдойт. Чечимдерди кабыл алууда Директорлор кеьешинин ар бир мъчёсъ объективдъъ болуп, жеке кызыкчылыктар же банктын айрым акционерлеринин жана кызмат адамдарынын кызыкчылыктары ъчън эмес, банктын кызыкчылыктарын ишке ашыруу аракетин кёздёёгё тийиш. 

3.11. Директорлор кеьешинин мъчёлёръ Улуттук банк тарабынан белгиленген минималдуу квалификациялык талаптарга жооп беръъгё тийиш5

3.12.Компетенттъълъктъ, объективдъълъктъ жана кёзкарандысыздыкты камсыз кылуу максатында Директорлор кеьешинде тиешелъъ абройго ээ, экономикалык, финансылык, монетардык жана юридикалык билимдер боюнча кесиптик тажрыйбага ээ адис-эксперттердин шайлануусу мъмкън. Мыйзамга ылайык Директорлор кеьешинин минимум бир мъчёсъ акционер же уюштуруучу болуп саналбаган жана Улуттук банк белгилеген талаптарга жооп берген адис-эксперт болууга тийиш6

 

4. Банк Башкармасы 

 

4.1. Банк Башкармасы банктын къндёлък иш-аракетине жетекчиликти жъзёгё ашырат жана Директорлор кеьешине отчет берет. 

4.2. Башкарманын жоопкерчилигине тиешелъъ маселелер банктар жёнъндё мыйзамда аныкталган жана Директорлор кеьеши тарабынан аныкталган стратегияларды жана саясаттарды жъзёгё ашырууну камтыйт. 

4.3. Эффективдъъ корпоративдик башкарууну камсыз кылуу максатында Банк Башкармасы тёмёндёгълёрдъ жъзёгё ашыруусу зарыл: 

· банктын структуралык бёлъмдёрънън, кызмат адамдарынын жана кызматкерлеринин жоопкерчиликтерин, ыйгарым укуктарын жана отчет беръъчълъгънън так бёлъштърълъшън камсыз кылуу; 

· Директорлор кеьеши тарабынан бекитилген саясаттардын, жол-жоболордун жана кызматтык нускоолордун уюштуруу тъзъмънън бардык аткаруу деьгээлдеринде сакталышына мониторингдин эффективдъъ системасын белгилёё жана бул системалардын шайкештигине мезгил-мезгили менен баа беръъ; 

· ишенимдъъ маалымат системаларын тъзъъ, алар башкаруу чечимин кабыл алуу ъчън зарыл маалыматтын тиешелъъ даярдалышын жана ёз убагында берилишин (финансылык, рынок окуялары жана шарттары жёнъндё анализ, ж.б.)

· Директорлор кеьешине учурдагы иш-аракет жёнъндё банктын бизнес-планынын жана ёнъктъръъ стратегиясынын болжолдуу кёрсёткъчтёрънън аткарылышына баа беръъгё мъмкъндък берген финансылык жана операциялык иштин иш жъзъндёгъ жыйынтыктарын камтуучу мазмундуу жана жана так отчетту ёз убагында беръъ; 

· Директорлор кеьешине банктын ички контролдук системасынын шайкештигине, анын ичинде терроризмди каржылоого жана кылмыш жолу менен алынган кирешелерди легализациялоого (адалдоого) каршы аракеттер маселелери боюнча кылдаттык менен берилген баалоону, ошондой эле ички контролдук системасын ёркъндётъъ жагындагы сунуш-кёрсётмёлёрдъ (жылына кеминде бир жолу) беръъ;  

· Директорлор кеьешине тобокелдиктерди тескёё боюнча отчетторду жана сунуш-кёрсётмёлёрдъ мезгили-мезгили менен беръъ, алар тобокелдиктерди тескёёнън ъзгълтъксъз процессинин эффективдъълъгън жана шайкештигин камсыз кылат; 

· банктын экономикалык абалындагы кандай болбосун начарлоолор же мындай жагдайдын келип чыгышын шарттай турган кооптонуулар жёнъндё Директорлор кеьешине дароо маалымдоо; 

· Директорлор кеьешине мыйзамдарды, Улуттук банктын ченемдик актыларын, Директорлор кеьеши тарабынан бекитилген ички саясаттарды бузуу жагында аныкталган бардык аракеттер тууралуу маалымдоо. 

4.4. Башкарма мъчёлёръ Улуттук банк белгилеген минималдуу квалификациялык талаптарга жооп беръъгё тийиш7

4.5. Башкарма мъчёлёръ ёз иш-аракеттерин жъзёгё ашырууда объективдъъ болууга жана чыь жана коопсуз банктык тажрыйбаны камсыз кылуу ъчън бардык къчтъ жумшоо менен жеке кызыкчылыктарын жана банктын айрым акционерлеринин жана кызмат адамдарынын кызыкчылыктарын эмес, адегенде банктын кызыкчылыктарын жъзёгё ашыруу аракетинде болууга тийиш. 

4.6. Башкаруу иши тажрыйбасында тёмёндёгълёргё жол берилъъгё мъмкън эмес: 

· чечимдердин кабыл алынышына Башкарманын тиешелъъ ыйгарым укуктарга ээ болбогон мъчёлёрънън катышуусуна

· Башкарма мъчёлёръ алардын компетенциясына кирген маселелер боюнча тиешелъъ квалификацияга жана кёндъмдёргё жана билимдерге ээ болбосо; 

· Башкарма мъчёлёръ банктын орчундуу, банк ъчън алардын иши зор мааниге ээ болгон кызматкерлерин контролдой албай калган учурда (кирешелерди генерирлёё, жаьы банктык продуктыларды колдонууга киргизъъ ж.б. кёзкарашынан алганда).  

 

5. Кесиптик этика жана кызыкчылыктар боюнча конфликтердин алдын алуу  

 

5.1. Банктын стратегиялык максаттарга жетъъсънън маанилъъ факторлору болуп Директорлор кеьешинин жана Башкарманын кесиптик этика стандарттарын белгилёёгё багытталган иш-аракети саналат, алар корпоративдик башкаруунун тёмёндёгъдёй аспекттеринин олуттуулугун аныктайт

· банктын уюштуруу тъзъмънън бардык деьгээлинде, анын ичинде терроризмди каржылоого жана кылмыш жолу менен алынган кирешелерди легализациялоого (адалдоого) каршы аракеттер маселелери боюнча дагы эффективдъъ ички контролдук системасын камсыз кылуу; 

· чыь жана коопсуз банк тажрыйбасын жъргъзъъ; 

· банк кызыкчылыктарын банктын акционерлеринин, кызмат адамдарынын жана банк ишине таасир эте ала турган башка адамдардын жёнсъз жана мыйзамсыз аракеттеринен коргоо; 

· Кыргыз Республикасынын мыйзам, Улуттук банктын ченемдик укуктук актыларын жана банктын ички документтеринин талаптарын сактоо; 

· кызыкчылыктар боюнча конфликтердин алдын алуу жана кызыкчылыктар боюнча конфликтер келип чыга турган жагдайларды жана иш чёйрёсън аныктоо; 

· банк ишинин жыйынтыктарын эске алуу менен эле эмес, банктын стратегиялык максаттарына жана кесиптик этика стандарттарынын сакталышына ылайык кызматкерлерге эмгек акыларды, сыйакыларды жана кызыктыруу акыларын белгилёё; 

· банк кызматкерлерине жана кызмат адамдарына кредит беръъдё банктын коопсуздук жана ишенимдъълък талаптарын сактоо; 

· кызматкерлерге жетекчиликтин мыйзамсыз, этикага жатпаган же шектъъ аракеттери тууралуу кооптонууларын жана жетекчилик тарабынан мъмкън болуучу терс аракеттерден коргонууну камсыз кылуу ниеттерин билдире алуу механизмдеринин болушу. 

5.2. Банкты корпоративдик башкаруунун бардык деьгээлине оь таасир этъъ максатында кесиптик этика стандарттары, Директорлор кеьешин жана Башкарманы кошо алганда, банктын бардык кызматкерлерине тааныштырылууга жана уюштуруу тъзъмънън бардык деьгээлинде сакталууга тийиш

5.3. Банкта кызыкчылыктар боюнча конфликтердин алдын алуу жана банктын инсайдерлери жана аффилирленген жактары менен операцияларды жёнгё салуу боюнча мыйзам жана Улуттук банктын ченемдик укуктук актыларынын талаптарын сактоону камсыз кылуу механизмдери иштелип чыгууга тийиш. 

5.4. Корпоративдик башкаруу кадр саясаты жагында тёмёндёгълёргё тиешелъъ ички документтердин болушун жана сакталышын болжолдойт: 

· кызматкерлерди (банктын жетекчилигин кошо алганда) жумушка кабыл алуу жана бошотууга

· кадрдык жылышуу жана карьералык ёсъшкё

· Директорлор кеьешин жана Башкарманы кошо алганда, эмгек акы, сыйакылар, кызыктыруу акылары, социалдык тёлёмдёрдъ жана жеьилдиктерди беръъгё

· кызматкерлерди (Директорлор кеьешин жана Башкарманы кошо алганда) окутууга

· квалификациялуу жана компентенттъъ персоналды (жетекчиликти кошо алганда) сактап калуу ъчън чаралар системасына

· банктын кызматкерлеринин (Директорлор кеьешин жана Башкарманы кошо алганда) ёз милдеттерин шайкеш аткарбагандыктары, банк кабыл алган кесиптик этика стандарттарын бузгандыгы ъчън чараларды кёръъгё

 

6. Банкты башкаруунун ачык-айкындуулугу 

 

6.1. Банкты башкаруунун ачык-айкындуулугу банктын акционерлерине,  

аманатчыларына жана башка кредиторлоруна башкаруу органынын иш-аракетине мониторингди жъзёгё ашырууга мъмкъндък берет, ошондой эле банктын эффективдъъ корпоративдик башкарууну жъзёгё ашыруу катары аброюн колдойт. Бул жаьы кардарларды, инвесторлорду жана иш боюнча ёнёктёштёрдъ тартууга шарт тъзёт. 

6.2. Банктын иш-аракети жёнъндё маалыматты ачып кёрсётъъ боюнча Кыргыз Республикасынын мыйзамы тарабынан белгиленген талаптарга кошумча, корпоративдик башкаруу тёмёндёгъ маалыматтын ачып кёрсётълъшън болжолдойт: 

· банктын башкаруу органынын тъзъмъ (курамы, квалификациясы жана тажрыйбасы, ыйгарым укуктары, милдети, жетекчиликке алуучу чёйрёсъ, иш регламенти жана комитеттерге мъчёлъгъ, ж.б.); 

· банк менчигинин тъзъмъ (банктын олуттуу акционерлери, банктын акционердик капиталындагы четёлкё инвесторлорунун ълъшъ, ж.б.); 

· банктын уюштуруу тъзъмъ, бар болсо, банктык топтун тъзъмъ

· банктын аффилирленген жактары жана инсайдерлери менен операциялардын търлёръ, шарттары жана кёлёмъ; 

· кесиптик этика стандарттары; 

· банктын кызыкчылыктар боюнча конфликтерге карата саясаты. 

6.3. Банкты корпоративдик башкарууну мънёздёгён, анын ичинде бул жобонун 6.2 пунктунда келтирилген маалымат банктын веб-сайтында жайгаштырылган жана анын жылсайынкы жана мезгилдъъ отчетторунда жарыяланган.